Keyfiyyətli məhsul almaq istəyiriksə, toxumu təmiz bir yerə səpməli, orada inkişaf edə-edə təmiz hava ilə havalandırmalı, təmiz şüalarla isindirməli, təmiz su ilə suvarmalı və qayğı ilə yetişdirməliyik. Buxari və Müslimin kitabına düşən aşağıdakı hədis bu fikri təsdiq edir: “Şaki^[1] hələ ana bətnində olanda bədbəxtdir, səid^[2] anasının bətnində də xoşbəxtdir.”^[3]

Bəli, ana bətnində uşağın səid, yaxud şaki olması barədə hökmü verilənədək hər cür tədbir  görülməlidir. Sperma və yumurtanın birləşdiyi andan etibarən gələcək körpənin qidası olan ananın davranışları, valideynlərinin keçmiş və gələcək hərəkət və davranışları onun şaki və ya səid kimi yazılmasında mühüm rol oynayır.

Unutmayaq ki, ilahi qədər bizim iradə və davranışlarımızı nəzərə almadan öz hökmünü verməz. Uca Yaradan bizim necə hərəkət edəcəyimizi, necə addım atacağımızı, bu addımların nələr doğuracağını bilir və iradəmizi də nəzərə alaraq hökmünü verir. Nə qədər uşaq var ki, doğulub böyüdükləri mühit və səbəbkarları (valideynlər nəzərdə tutulur – red.) baxımından dünyaya göz açdıqları andan bədbəxt sayılırlar. Allahın (c.c.) öz lütf və ətası ilə belələrini səadətə çatdırması isə istisna təşkil edir.

Bəli, hər şey ta toxumun atıldığı andan başlayır. O, yumurta mərhələsində şaki və ya səiddirsə, bunda haram bir tikənin, ana-atanın işlədiyi günahlarının rolu əhəmiyyətsiz görülməməlidir. Toxum “Bismillah”sız atılmışsa, onun xeyirli səmərə verməsi Allahın lütfünə qalıb. Napak və əyri bir təşəbbüsdən təmiz nəticə əldə etmək qeyri-mümkün olmasa da, çox çətindir. “Mümkün deyildir” demirik, çünki Əbu Cəhlin^[4]belindən İkrimə kimi bir övlad gəlmişsə, günah bataqlığına batmış  ailələrdən belə bəzən inanclı insanlar çıxa bilir.

Bundan başqa, “Sizi tək bir candan (Adəmdən) xəlq edən və ondan xoşbəxtlik tapasınız deyə zövcəsini (Həvvanı) yaradan Odur. (Adəm) zövcəsi ilə yaxınlıq etdikdə o, (Həvva) yüngül bir yüklə yükləndi (hamilə oldu) və (bir müddət həmin yükü) daşıdı.  (Həvva) ağırlaşdığı vaxt onların hər ikisi Allaha dua edib: “Əgər bizə saleh bir uşaq versən, (bu nemətə görə Sənə) şükür edənlərdən olarıq!” – dedilər”[5] ayəsi bir yandan doğumdan əvvəl ana-atanın bir sıra arzu və istəklərinin ola biləcəyini göstərir, digər yandan da onların Allaha (c.c.) üz tutub saleh övlad istəməsinin vacibliyinə işarə edilir.

Qazancın halal olması

Ana-atanın bir vəzifəsi də həm öz ruzisinə həssas yanaşması, həm də övladlarına təmiz və halal çörək yedirməsidir. Qeyd etdiyimiz kimi, bir müsəlman evlənib ailəsini haram, və ya şübhəli qazancla saxlayacaqsa, o şəxsin evlənməsi haram, ya da məkruhdur. Bəli, heç kəsin doğma övladı da olsa, başqa bir cana haram tikə yedirməyə haqqı yoxdur.

Beləliklə də, ehtiyaclarını təmin etməklə mükəlləf olduğumuz övladlarımızı və ailəmizin digər üzvlərini gözəl və təmiz ruzi ilə saxlamağa borcluyuq. “Onsuz da, hər tərəf haram içindədir”, – deyib onlara haram və ya şübhəli şeylər yedizdirə bilmərik. Zaman dəyişsə, əsr başqalaşsa da, hər kəs qeyri-əxlaqi yollara düşsə də, biz haram yedirə bilmərik. Əslində, haram yollarla əldə etdiyimiz qazanc da, o qazancla yedirib-içirdiyimiz uşaqlarımız da bir gün Cəhənnəm zəqqumu^[6] kimi mütləq bizim başımıza bəla gətirəcək, bəlkə də, bizə qan ağladacaqdır.

Əvvəlki vəzifələrimizi yerinə yetirmişiksə, o zaman dünyaya gələn hər yeni qonağın^[7] şəkavətlərdən^[8] müəyyən qədər uzaq bir səid (səadətə namizəd) olduğunu uma bilərik. Amma yediyimiz haram, içdiyimiz haram, geydiyimiz haramdırsa, həyatımız haramla yoğrulubsa, demək, artıq uşağın nicat tapıb məsud olma ehtimalını öz əlimizlə məhv etmişik.

Bəli, haram yeyir, haram içir, haramla nəfəs alırıqsa, ruh dünyamızın qapılarını şeytanın üzünə açmış sayılırıq. Şeytan insanın damarlarında dolaşır^[9], alveollara, leykositlərə nüfuz edir, başqa sözlə, nəslə də, nəsəbə də şərini bulaşdırır.

Bu baxımdan da yemək, içmək, geyim-kecim və s. bütün ehtiyaclar lap başlanğıcdan halal yollarla təmin edilməli, uşağa haram yedirilməməli, haram içirilməməli və haram geyindirilməməlidir.

Hədislərdən də gördüyümüz kimi, əynində haram paltar, mədəsində haram tikə olan bir adam Kəbənin təvafında: “Ləbbeyk, Allahümmə, ləbbeyk”^[10], – deyəndə (bu cümlə həcc zamanı və ehram müddətində deyilən müqəddəs kəlmələrdir) Allahdan (c.c.) aldığı cavab: “Lə ləbbeykə və lə sadeyk”^[11], – olacaqdır.^[12] Yəni “Ləbbeyk də, sadeyk də özünə qalsın”.

Ona görə də paltarın ipliyinin belə haram və şübhəli olmamasına diqqət yetirməli, bilmədən istifadə etdiklərimizdən də Allaha (c.c.) sığınmalıyıq. Harama girmə qorxusu ilə ürəyimiz yarpaq kimi titrəməlidir. Qəti bilməliyik ki, əkdiyimiz hər toxum ya zəqqum olub başqalarını zəhərləyəcək, ya da kökü yerin dərinliklərində, budaqları səmaların ənginliklərində bol bəhərli bir ağaca dönüb meyvələri ilə, kölgəsi ilə, budaqları ilə, yarpaqları ilə bəşəriyyətə xidmət edəcək, bəşərin səadətə çatmasına və yer üzünün çiçəklənməsinə öz töhfəsini verəcəkdir.

Təlim və tərbiyə

Allah Rəsulunun tövsiyələrinə uyğun olaraq uşağa gözəl mənalı, yaxşı bir ad qoymaq ana-atanın ilk vəzifələrindən biridir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s) insanlara ad qoyulmasına xüsusi əhəmiyyət vermişdir, “Övladalarınıza peyğəmbərlərin adını qoyun. Bundan əlavə, Əziz və Uca Allah dərgahında ən sevimli adlar Abdullah və Əbdürrəhman isimləridir. Ən düzgün ad Haris (qazanc gətirən, axirət səadətini qazanan) və Hümamdır (himmətli, qeyrətli, əzmkar). Ən çirkin adlar isə Hərb (müharibə, şiddət) və Mürrədir (xəsislik, acı),”^[13]– buyurmuş, müharibə və düşmənçilik mənasına gələn”Asiyə” (üsyan edən) adını “Cəmilə” (gözəl) ismi ilə dəyişdirmişdir.^[14]