Məhərrəm ayı və Aşura günü yəhudi və xristianlara görə də müqəddəs sayılırdı. Peyğəmbərimiz (s.a.s) Məkkədə olarkən Aşura orucu tuturdu.[1] Rəsulullah (s.a.s) daha sonra Mədinəyə hicrət edəndə yəhudilərin Aşura günü oruc tutduqlarını gördü və: “Bu oruc nədir?” − deyə soruşdu. Onlar: “Bu gün çox gözəl gündür. Allah-Təala bu gün Həzrət Musanı (ə.s) və İsrailoğullarını düşməndən qurtarmışdır. Bu səbəblə Həzrət Musa (ə.s) bu gün oruc tutmuşdur.” – dedilər. Peyğəmbərimiz (s.a.s) də: “Mən Musaya sizdən daha yaxınam”, − buyuraraq bu gün oruc tutmağı əmr etdi.[2]
Beləcə Ramazan orucu fərz qılınana qədər müsəlmanlar Aşura orucu tutmağa davam etdilər. Ramazan orucu fərz buyrulandan sonra Allah Rəsulu (s.a.s) belə buyurdu:
“Bu gün Aşura günüdür. Bu gün oruc tutmaq sizlərə fərz deyil. İstəyən oruc tutar, istəyən tutmaz.”[3]
Məhərrəm ayının neçənci günləri oruc tutmaq olar?
Peyğəmbərimiz (s.a.s) bir hədisində belə buyurur:
“Ramazan ayından sonra ən fəzilətli oruc Allahın ayı sayılan Məhərrəm ayında tutulan orucdur. Fərz namazlardan əlavə qılınan ən fəzilətli namaz isə gecə (təhəccüd) namazıdır.”[4]
Həmçinin Rəsulullah (s.a.s) “Ümidvaram ki, Aşura günü tutulan oruc əvvəlki ildə işlənən günahlara kəffarə olar.”[5] hədisi ilə ümmətini aşura orucuna təşviq etmişdir.
İbn Abbasdan (r.a) Rəsulullahın (s.a.s) Məhərrəm ayının neçənci günü oruc tutduğunu soruşulduqda o, onuncu,[6] başqa bir rəvayətdə isə doqquzuncu[7] cavabını vermişdir.
Rəsulullah (s.a.s) möminlərə yəhudi və xristianlara bənzəməmək üçün sadəcə Aşura günü yox Məhərrəm ayının 9-cu və ya 11-ci günü yaxud ən azı iki gün oruc tutmağı tövsiyə etmişdir.[8]
Məhərrəm ayının 9-10-cu və ya 10-11-ci günü oruc tutmaq sünnədir. Təkcə 10-cü gün oruc tutmaq məkruhdur.
“Nəfl” kökündən yaranan nafilə kəlməsi lüğətdə “haqq edilən miqdara və ya paya əlavə olunan, artırılan, artıq” kimi mənalara gəlir; Fiqhdə nafilə, dinin fərz və vacib hökmündə olmayıb, mükəlləfdən yerinə yetirməsini gözlədiyi hər hansı maddi və bədəni ibadətə deyilir.
Qəza, kəffarə və müəyyən vaxta bağlı olmayan nəzir orucları üçün gün batdıqdan etibarən ən gec imsak vaxtına qədər niyyət etmək lazımdır. Nafilə və Ramazan ayında tutulan oruc üçün niyyət bir qədər fərqlidir.
Kim Ramazan ayını oruclu keçirər və arxasınca şəvval ayından altı gün oruc tutarsa bütün ili oruc tutmuş kimi olar.
Quranı Kərimdə keçən rabbaniyyun rabbani sözünün cəmidir və mənşəyi rabbi sözünə əsaslanır. Rabbi, “Rəbbin ardınca gedən” deməkdir; Rabbani dedikdə, Rabbi tanıyan və ona itaət edən şəxs nəzərdə tutulur.
Etikaf kişilərin əzan və iqamə oxunan, yəni camaatla beş vaxt namaz qılınan məsciddə, qadınların isə evin namaz otağında və ya otağın bir küncündə etikaf niyyəti ilə bir müddət gözləməsi, oturmasıdır.