Zəkat, qızıl, valyuta və axarı olan, yəni gəlir gətirən mallardan verilir. Qızıl və valyuta, yəni hər hansı pul növü 80,18 qramdan çox olarsa zəkata tabe olur.

“Zəkat insanın istəyinə buraxılmış bir sədəqə deyil, eqoizminə və xəsisliyinə qalib gələ bilən möminlərin həmrəyliyini reallaşdıran bir növ müəssisələşmiş, məcburi və dəruni bir ədalətdir. Zəkat hər şey kimi mal-mülkün də Allaha aid olduğunu, insanın ondan kefi istədiyi kimi istifadə etmək haqqını daşımadığını, hər kəsin cəmiyyətin bir üzvü olduğunu daima xatırladır”.

Sual: Ramazan bayramından əvvəl verilən fitrə sədəqəsinin hökmü nədir?

İslam, ehtiyac sahibi bir şəxsin  başqalarından bir şey istəməsini mütləq mənada qadağan etmir. Lakin, əxlaqi cəhətdən bu davranışı çox da uyğun görmür. Çıxılmaz hallarda, zərurət yarandıqda başqasına müraciət etməyə icazə verir.

İslamın beş əsas şərtindən biri zəkat verməkdir. Zəkat bir ibadətdir. Buna görə də qeyri-müsəlmanlara və dindən çıxanlara (mürtədlərə) zəkat verilmir. Ancaq sədəqə verilir.

Zəkatın fərz olmasının şərti: həddi-büluğa çatmaq, əqli cəhətdən sağlam və azad olmaq, nisab miqdarında mala malik olmaq.

Zəkat lüğətdə “təmizlik”, “artmaq”, “mədh etmək”, “bərəkət”, “yaxşı və düzgün olmaq” mənalarına gəlir.

Əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan bir qadının nisab miqdarına çatan özünə məxsus bir malı varsa və bunun üstündən bir il də keçibsə, qırxda birinin zəkatını verməlidir.

“Mallarını Allah yolunda sərf edənlərin halı yeddi sünbül verən bir toxuma bənzər ki, bu sünbüllərin hər birində yüz ədəd dən vardır. Allah istədiyi kimsə üçün bunu qat-qat artırır. Allahın (lütfü) genişdir”

Qızıl və ya gümüşdən olan zinət əşyaları, eləcə də qızıl və ya gümüşdən olan tablo, qab-qacaq, qaşıq, çəngəl və s. kimi əşyalar nisab miqdarına çatıb üstündən bir il keçdikdən sonra bunların zəkatını vermək fərz olur.

Səhmlər bir şirkətlə qazancda və zərərdə şərikliyi göstərən sənədlərdir. Ticari gəlir və ya itki nəticəsində şirkətin gəlirləri artır və azalır.

Aylıq və ya həftəlik işləyib maaş alan dövlət işçisinin, həkimin, vəkil, mühəndis, dərzi kimi sərbəst işləyən peşə sahiblərinin qazancına zəkat düşüb-düşməməsi ilə bağlıGöründüyü kimi, bu gəlirlər nisab miqdarına çatdığı zaman hər iki fikrə görə, zəkatı verilir… bu gəlirlər nisab miqdarına çatdığı zaman hər iki fikrə görə, zəkatı verilir

Zəruri ehtiyaclara aid olmayan, gəlir gətirən mənzillər, böyük binalar və dükanlardan, quru, hava və su nəqliyyat vasitələrindən zəkat alınması məsələsində ixtilaf yoxdur.

Zəkat düşən malların bir şərti də artma, gəlir gətirmə xüsu­siyyətlərini daşıması və zəruri ehtiyaclardan olmamasıdır.

Əkin məhsullarının zəkatı torpağın suvarılma üsuluna görə müəyyənləşir. Torpaq əmək sərf edilmədən və xərc çəkilmədən yağış, çay, dəniz və bunlardan çəkilən kanallarla suvarılırsa, məhsulun onda biri, vedrə, su qabları, nasos vasitəsilə və ya pulla alınan su ilə suvarılırsa, məhsulun iyirmidə biri zəkat kimi verilir.

Bir adamın nisab miqdarı və ya onu azaldacaq qədər borcu varsa, o adamın malına zəkat düşmür. Çünki bu vəziyyətdə olan bir insanın zəkat verməyə yox, almağa daha çox haqqı çatır.

Alət, cihaz, texnika, qida məhsulları, geyim, heyvan, zinət əşyaları, torpaq sahəsi, ev, ərazi… və s. alınan və ya satılan hər cür mal ticarət malıdır və zəkat düşür.

Hənəfi məzhəbinə görə, bilərzik, boyunbağı, üzük, qızıl və gümüşdən hazırlanmış zinət əşyaları nisab miqdarına (85 qram qızıl və ya 595 qram gümüş) çatırsa, zəkatı verilməlidir.

ızıl və gümüşə zəkat düşməsi onların dəyər ölçüsü olmasından irəli gəlir. İslamın ilk vaxtlarında qızıl və gümüşün ticarət və iqtisadiyyatda oynadığı rolu hal-hazırda dəmir və kağız pullar oynayır.

Qızılda nisab miqdarı 20 misqal, yəni 85 qram, gümüşdə isə 200 dirhəm, yəni 595 qramdır. Ən azı bu qədər qızıl, yaxud gümüşə malik bir adam bunların 2,5%-ni zəkat kimi verir.