İbadətdə orta yolu tutmaq, istiqaməti qorumaq

طه  مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآَنَ لِتَشْقَى

 Ta, Ha! Biz Quranı sənə məşəqqət çəkməyəsən deyə nazil etmədik! {“Ta ha” surəsi, 20/1-2}

يُر۪يدُ اللّٰهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُر۪يدُ بِكُمُ الْعُسْرَ

Allah sizin üçün ağırlıq deyil, yüngüllük istər… {“Bəqərə” surəsi, 2/185}

 عَنْ أَنَسٍ قَالَ: جَاءَ ثَلَاثَةُ رَهْطٍ إِلٰى بُيُوتِ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ  يَسْأَلُونَ عَنْ عِبَادَةِ النَّبِيِّ ، فَلَمَّا أُخْبِرُوا كَأَنَّهُمْ تَقَالُّوهَا وَقَالوُا: أَيْنَ نَحْنُ مِنَ النَّبِيِّ  قَدْ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا تَأَخَّرَ. قَالَ أَحَدُهُمْ: أَمَّا أَنَا فَأُصَلِّي اللَّيْلَ أَبَدًا، وَقَالَ الْآخَرُ: وَأَنَا أَصُومُ الدَّهْرَ أَبَدًا وَلَا أُفْطِرُ، وَقَالَ الْآخَرُ: وَأَنَا أَعْتَزِلُ النِّسَاءَ فَلَا أَتَزَوَّجُ أَبَدًا، فَجَاءَ رَسُولُ اللّٰهِ  إلَيْهِمْ فَقَالَ: «أَنْتُمُ الَّذ۪ينَ قُلْتُمْ كَذَا وَكَذَا؟، أَمَا وَاللّٰهِ إِنّ۪ي لَأَخْشَاكُمْ لِلّٰهِ وَأَتْقَاكُمْ لَهُ لٰكِنيِّ أَصُومُ وَأُفْطِرُ، وَأُصَلّ۪ي وَأَرْقُدُ، وَأَتَزَوَّجُ النِّسَاءَ، فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّت۪ي فَلَيْسَ مِنِّى»

Hz. Ənəs (r.a.) rəvayət edir:

“Üç nəfər birlikdə Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) ibadət həyatı barədə soruşmaq üçün Onun  xanımlarının evinə gəldi. Allah Rəsulunun (s.ə.s.) ibadət həyatı haqqında eşitdiklərinə baxanda az ibadət etdiklərini düşündülər və belə dedilər: “Biz hara, Peyğəmbər (s.ə.s.) hara? Çünki Onun keçmiş və gələcək günahları əfv edilib”. Sonra bu üç nəfərdən biri: “Mən bundan sonra hər gecəmi namazla keçirəcəyəm,”– dedi. İkincisi: “Mən də bundan sonra həmişə oruc tutacağam,”– dedi.O biri isə: “Mən də bundan sonra qadınlardan uzaq duracaq, əsla evlənməyəcəyəm,”– dedi. Elə bu əs­nada Pey­ğəm­bərimiz (s.ə.s.) onların yanına gəldi və: “Filan sözləri de­yənlər siz­siniz? Baxın, vallah, aranızda Allahdan ən çox qorxan mə­nəm. Ona ən çox ehtiram göstərməyimə baxmayaraq, bəzən (nafilə) oruc tu­tur, bəzən tutmuram. Gecə həm namaz qılır, həm də istirahət edi­rəm.Üstəlik evlənirəm də. Mənim yolumdan çıxan məndən de­yildir,” – deyə onlara xəbərdarlıq etdi”. [Buxari, Nikah 1; Müslim, Nikah 5]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ  أَنَّ النَّبِيَّ  قَالَ: إِنَّ الدّ۪ينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدّ۪ينُ إِلاَّ غَلَبَهُ فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا، وَاسْتَع۪ينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَيْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ»

Əbu Hureyrə (r.a.) Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“Şübhəsiz ki, bu din asanlıqdır. Heç kim gücü çatmayan mükəlləfiyyətləri öhdəsinə götürüb dini keçməyə çalışmasın; (insan nə edir-etsin, mütləq bəzi nöqsan və qüsurları vardır və onun) dini qalibiyyətini (üstünlüyünü) saxlayır. Ona görə də orta yolu tutun, ən yaxşı əmələ gücünüz çatmasa, ona ən yaxın səviyyəni əldə etməyə çalışın. Belə etsəniz, sizə müjdələr olsun. Günün başlanğıcını və sonunu, gecənin də son hissəsini (dünya və axirət üçün səmərəli dəyərləndirməklə Allahın yar və) yardımçı olmasını diləyin”. [Buxari, İman 29]

İzah: Təcrübəli yolçu və süvarilər yol getmək üçün həm özlərinin, həm də miniklərinin ən dinc (gümrah) vaxtını gözlədiyi kimi, qul da Allaha yaxınlaşmaq üçün ibadətə gümrah olanda vaxt ayırmalıdır ki, qulluqda məsafə qət edə və yorulub yolda qal­madan dünya səfərini tamamlayıb məqsədinə çata bilsin.

 عَنْ أَنَسٍ قَالَ: دَخَلَ النَّبِيُّ  الْمَسْجِدَ فَإِذَا حَبْلٌ مَمْدُودٌ بَيْنَ السَّارِيَتَيْنِ فَقَالَ: «مَا هٰذَا الْحَبْلُ؟ قَالوُا هٰذَا حَبْلٌ لِزَيْنَبَ فَإِذَا فَتَرَتْ تَعَلَّقَتْ بِهِ. فَقَالَ النَّبِيُّ: «حُلُّوهُ، لِيُصَلِّ أَحَدُكُمْ نَشَاطَهُ، فَإِذَا فَتَرَ فَلْيَرْقُدْ»

Hz. Ənəs (r.a.) nəql edir:

“Nəbilər Sərvəri Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) məscidə yenicə girmişdi ki, iki sütun arasında çəkilmiş bir ip gördü. “Bu ip nədir?” – deyə soruşdu. Səhabələr: “Zeynəb binti Cahşındır. Namazda ayaq üstə dayanmaqda çətinlik çəkəndə ondan tutur,” – dedilər. Pey­ğəm­bərimiz (s.ə.s.) belə buyurdu: “İpi dərhal açın. Kim (təhəccüd na­mazı) qılmaq istəsə, ən dinc və gümrah vaxtında qılsın. İbadət edər­kən yorulsa, istirahət eləsin”. (Buxari, Təhəccüd 18; Müslim, Salatul-Müsafirin 219)

 عَنْ أَب۪ي جُحَيْفَةَ وَهْبِ بْنِ عَبْدِ اللّٰهِ  قَالَ: آخَى النَّبِيُّ  بَيْنَ سَلْمَانَ وَأَبِي الدَّرْدَاءِ، فَزَارَ سلْمَانُ أَبَا الدَّرْدَاءِ، فَرَأَى أُمَّ الدَّرْدَاءِ مُتَبَذِّلَةً فَقَالَ: مَا شَأْنُكِ؟ قالَتْ: أَخُوكَ أَبُو الدَّرْدَاءِ ليْسَ لَهُ حَاجَةٌ فِي الدُّنْيَا. فَجَاءَ أَبُو الدَّرْدَاءِ فَصَنَعَ لَهُ طَعَامًا، فَقَالَ لَهُ: كُلْ فَإِنّ۪ي صَائِمٌ، قَالَ: مَا أَنَا بِآكِلٍ حَتّٰى تَأْكُلَ، فَأَكَلَ، فَلَّمَا كانَ اللَّيْلُ ذَهَبَ أَبُو الدَّرْدَاءِ يَقُومُ فَقَالَ لَهُ: نَمْ فَنَامَ، ثُمَّ ذَهَبَ يَقُومُ فَقَالَ لَهُ: نَمْ، فَلَمَّا كَانَ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ قَالَ سَلْمَانُ: قُمِ الْآنَ، فَصَلَّيَا جَم۪يعًا، فَقَالَ لَهُ سَلْمَانُ: إِنَّ لِرَبِّكَ عَلَيْكَ حَقًّا وَإِنَّ لِنَفْسِكَ عَلَيْكَ حَقًّا وَلِأَهْلِك عَلَيْكَ حَقًّا، فَأَعْطِ كُلَّ ذ۪ي حَقٍّ حَقَّهُ، فَأَتَى النَّبِيَّ  فَذَكَرَ ذٰلِكَ لَهُ، فَقَالَ النَّبِيُّ: «صَدَقَ سَلْمَانُ»

Əbu Cuheyfə Vəhb ibn Abdullah (r.a.) belə rəvayət edir:

“Allah Rəsulu (s.ə.s.) Salmanla Əbu Dərdanı bir-birinə qardaş elan etmişdi. Buna görə də Salman Əbu Dərdaya baş çəkərdi.Bir dəfə ziyarət əsnasında qardaşının zövcəsi Ümmü Dərdanı köhnə paltarda və pərişan gördü. Ondan: “Niyə bu haldasan?” – deyə soruşdu.Qadın:“Qardaşın Əbu Dərda mənimlə əlaqəsini tamamilə kəsdi, dünyadan da üz çevirdi,”– dedi. Elə o vaxt Əbu Dərda evə gəldi və hazırlatdığı yeməyi Salmana verərək: “Buyur, başla, mən orucluyam,”– dedi.Salman:“Sən yeməsən, mən də yeməyəcəyəm,”– dedi.Bundan sonra Əbu Dərda süfrəyə oturub yemək yedi.Gecə olanda Əbu Dərda təhəccüd namazı qılmağa qalxdı.Salman ona: “Bir az da yat!”–dedi.Əbu Dərda yatıb bir qədər sonra yenidən qalxmaq istədi. Salman yenə: “Yat!”– deyə izin vermədi.Gecənin sonuna doğru Salman: “İndi qalx!” – dedi və durub birlikdə namaz qıldılar. Sonra Salman Əbu Dərdaya bu tövsiyəni verdi: “Rəbbinin sənin üstündə haqqı olduğu kimi, nəfsinin və ailənin də haqqı var. Hər bir haqq sahibinin haqqını ver”.

Sonra Əbu Dərda Allah Rəsulunun (s.ə.s.) hüzuruna gəlib hadisəni ərz etdi. Rəsulullah da (s.ə.s.): “Salman düz deyib,”– buyurdu. [Buxari, Savm 51, Ədəb 86]