İnsanlar sözlə, dillə anlaşırlar. Gözəl söhbət, şirin bir söz ürəklərə yol tapar. Cənabi-Haqq Qurani-Kərimdə: “Bəndələrimə de: “Danışdıqları zaman gözəl sözlər söyəsinlər!”[1] – buyuraraq bizə gözəl üslubda danışmağı əmr etmişdir.
Hər bir müsəlman həmsöhbətinin kimliyindən asılı olmayaraq, ağzından çıxan sözlərə diqqət etməli, qarşısındakını incitmədən fikrini çatdırmalıdır. Allah Rəsulunun (sallallahu aleyhi və səlləm) bu hədisi qulağımızda sırğa olmalıdır: “Pis söz bir məclisə girərsə, onu kirlədər, çirkinləşdirər”[2].
Gəlin danışmaq və ya nəsihət ədəbinə maddələr şəklində baxaq:
- Sözə salamla başlamalı və əvvəlcə hal-əhval soruşmalıyıq.
- Həmsöhbətə uyğun müraciət formalarından istifadə etməliyik (bəy, qardaş, bacı, müəllim, xanım və s.).
- Böyüklərə “siz”lə müraciət etməli, “sən”lə danışmamalıyıq.
- Səs tounumuz, sözlərimiz sayğı və sevgi ifadə etməli, kimsənin könlünü qırmamalıdır.
- Çağıran insanlara ədəblə cavab verməli, “bəli, buyurun” kimi sözlərdən istifadə etməliyik.
- Həmsöhbətlə həddən artıq yüksək və ya alçaq səs tonu ilə danışmamalıyıq.
- Bir insanı camaat arasında tərifləyərkən və ya tənqid edərkən ifrata varmamalıyıq.
- Ehtiyac olmadıqca danışmamalıyıq.
- Qeybət etməməli, söz gəzdirməməli, çirkin kəlmələr işlətməməliyik
- Bir şey soruşulduqda biliriksə, qısa və dəqiq cavab verməli, bilmiriksə, fərziyyələr uydurmamalıyıq.
- Başqalarının da danışmasına imkan verməliyik. İnsanların bizi dinləməsini istəyiriksə, əvvəlcə dinləməyi öyrənməliyik.
- Söhbətin faydalı olması və dinləyicilərə təsir etməsi danışan şəxsin öz dediklərinə nə qədər inanmasından, səmimiyyətindən və necə çatdırmasından asılıdır. Çünki bir insanın inanmadığı bir şeyə başqalarını inandırması çətin məsələdir.
[1]“İsra” surəsi, 17/53
[2]Tirmizi, “Birr” 47.