İmanın məqbul olması üçün bəzi şərtlər vardır:

Əməl nədir? Əməl nəzəri olan imanın həyata tətbiq edilməsi, yəni əməli şəkildə ortaya qoyulmasıdır. Bu cəhətdən əməli şəkildə ortaya qoyulan əsaslar nəzəri imanı qüvvətləndirir. Nəticə etibarilə, əməldə əksini tapmayan, praktik cəhətdən özünü göstərməyən həyatın sabitqədəm olması və ziqzaq çəkməməsi müşküldür.

Bir əsərin və ya bir əl işinin sənət əsəri kimi daşıdığı dəyərlə onun maddi qiyməti ayrı-ayrı şeylərdir. Bəzən bunların qiyməti eyni olur. Bəzən sənət əsərinin ərsəyə gətirilməsində işlənən metal daha qiymətli olur, bəzən də beş manatlıq dəmir parçasından beş min manatlıq sənət əsəri hazırlanır.

İnsan çox zəif və aciz varlıqdır. Özünün başına gələn və ya yan-yörəsindəki insanların düçar olduğu müsibətlər qarşısında çox vaxt aciz qalır. Bu müsibətlər imansız və ya imanı zəif olan kəslərə həddən artıq pis təsir edir.

İmanın dərəcəsi şəxslərdən asılıdır. Kimisi güclü imanı ilə bir mənada dünyaya meydan oxuyur. Kimisi də imanlı olmasına baxmayaraq, iman əsaslarına nazik iplə bağlıdır. Bu səbəbdən imanı qüvvətli və zəif olması baxımından iki qismə ayıra bilərik:

İman əsaslarına inanma baxımından imanda artma və ya azalma olmur. Bir insan bu əsasların hamısını qəbul edib birinə və ya bir neçəsinə iman etməsə, iman gətirmiş sayılmır.

İslam alimləri imanı icmali və təfsili olmaqla iki qismə ayırmışlar.

Peyğəmbərlik vəzifəsi baxımından bütün peyğəmbərlər bərabərdir. Lakin fəzilət yönü ilə peyğəmbərlər arasında fərq vardır.

Quranda adları çəkilən peyğəmbərlər bunlardır:

Göndərilən peyğəmbərlərin sayı haqda Quranda konkret məlumat yoxdur. Qurani-Kərim hər millətə, hər bölgəyə bir peyğəmbər göndərildiyini vurğulamışdır.

Peyğəmbərlərə iman gətirmək imanın altı əsasından biridir. Peyğəmbərlərə iman etmək onların Allah tərəfindən seçilib göndərildiyinə və Allahdan aldıqları bütün bəyanların həqiqət olduğuna inanmaq deməkdir. Allah-Təala fərq qoymadan bütün peyğəmbərlərə inanmağı hər bir müsəlmana fərz buyurmuşdur.

Görəsən dünyaya gəlişi və həyatdan gedişi arasında ömür adlanan bir zaman dilimini yaşayan peyğəmbərlərin, xüsusilə də Peyğəmbərimizin (s.ə.s) göndərilməsində hansı məqsədlər olmuşdur?

Peyğəmbər fars sözü olub “rəhbər, yol göstərən və elçi” mənalarına gəlir. Dini terminologiyada isə Allahın bəndələri arasından seçib vəhylə şərəfləndirərək, əmr və yasaqlarını insanlara çatdırmaq üçün göndərdiyi elçilərə deyilir. Peyğəmbər sözünün ərəb dilindəki qarşılığı rəsul və mürsəl sözləridir. Yeni kitabla insanlara göndərilən peyğəmbərə rəsul və ya mürsəl deyilir. Bu sözlərin cəm şəkli rüsul və mürsəlindir.

Kainat kitabını yazan, kainat kitabı ilə insan arasında əlaqə quran və insanı bu böyük kitabın föhristi edən Allahdır. Elə isə kainatın məna və mahiyyətini bilən də Odur. İnsanın meyillərini, daxili dünyasını, cisim və ruhunu yalnız O izah edir. Çünki kainat kainatullah, insan abdullah və bunları açıqlayan Quran da kəlamullahdır.

İnsan yer üzünə gəldiyi andan həyatına istiqamət verən, onu nizama salan, toplumu idarə edən müqəddəs kitabla, onu xeyrə, gözəlliyə, yaxşı və doğruya yönəldən ilahi bəyanla qarşılaşmışdır. Bu da sübut edir ki, Allah doğru yolu göstərmədikcə insan heç bir məsələni yoluna qoya bilməz. Yaradılışa və fitrətə uyğun olan da məhz budur.

Qurana bütöv şəkildə nəzər saldıqda görürük ki, onun bütün surə və ayələrinə nüfuz edən dörd ana xətt vardır. Quranın digər bəyanları bu dörd qayəni qüvvətləndirməyə xidmət edir.

Quranın nazil olduğu dövrdə şeir ən geniş yayılmış ədəbi sənətlərdən biri idi. İnsanlar söhbət edəndə, dava-dalaş salanda az qala şeirlə danışırdı. Hər il şeir müsabiqələri keçirilir və qalib gələn şeirlər qızılla yazılıb Kəbənin divarından asılırdı. Qəbilələr hörmət-izzət sahibi şairlərin sözü ilə müharibə edər və ya sülh bağlayardılar.

İnsan və kainat kimin əsəridirsə, Quran da yalnız Onun əsəridir. Çünki Qurani-Kərim həm insanı insana tanıdır, həm də varlıq kitabını təfsir edir. Quran bir tərəfdən insanı bütün zəif cəhətləri və fəzilətləri ilə, digər tərəfdən də kainatı bütün sirr və incəlikləri ilə oxuyur ki, bütün kainata hökm edə bilməyən bir Zatın belə bir söz deməsi mümkün deyil.

Kəlmə olaraq “vəhy” sözü “pıçıldamaq, işarə etmək, ilham və təlqin etmək, ardıcıl və gizli şəkildə bildirmək” mənalarını verir. İstilah kimi isə “vəhy” Uca Allahın hidayət və buyuruqlarını elçi seçdiyi bəndələrinə birbaşa və ya bir mələyin vasitəsilə gizli şəkildə bildirməsidir

Ərəb sözü olan “kitab” “yazmaq, yazılı sənəd” mənalarını bildirir. Cəm şəkli “kütub”dur. Dini terminologiyada isə “kitab” Allahın bəndələrindən nə istədiyini bildirmək və bu mövzuda onlara yol göstərmək üçün peyğəmbərlərinə vəhy etdiyi sözlərə və bunun yazıya köçürülmüş şəklinə deyilir.