Sual: Uğursuzluğa inanmaq doğrudurmu? Bayquş uğursuzluq simvolu sayıla bilərmi? Rəsulullah (s.ə.s) bir hədisində “İslamda “təşəüm” (bəzi əşyaları və hadisələri uğursuz saymaq, bunları şər bilmək və həmişə pis ehtimalları ön plana çıxarmaq) yoxdur…” – buyurmuşdur.

Dua ilə bəla-müsibətin ortadan qalxması da İlahi təqdirdir. Bu yönü ilə dua, bəlanın ortadan qalxmasının səbəbi, ilahi rəhmətin cəlb edicisidir. Bu qalxanın insanı oxlardan qorumasına, suyun otları bitirməyə səbəb olmasına bənzəyir. Necə ki, qəza və qədərə inansa da, əsgər yenə silahını daşımalıdır.

Sual: Allah niyə bizə soruşmadan bizi yaradıb və qədərə məhkum edib? Cavab: Qədərdə məcburulik, haqsızlıq və bədbəxtlik yoxdur. İnsan nə edəcəyini cüzi iradəsi ilə seçir. Buna görə də etdiklərindən məsuliyyət daşıyır. Allah-Təala da göndərdiyi peyğəmbərlər və nazil elədiyi kitablar vasitəsilə həmişə insanlara doğru yolu göstərmişdir.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s) qədər mövzusunda mübahisə edən bir neçə səhabəyə: “Sizə bunlar əmr olunub, yoxsa mən sizə bundan ötrü göndərilmişəm? Sizdən əvvəlkilər bu barədə mübahisəyə başladıqları zaman həlak olmuşdular”, – buyuraraq qədər mövzusunda mübahisə edilməsindən narahat olduğunu bildirmişdir.

Qurandakı qədər məfhumu təkcə insanla deyil, mikro aləmdəki zərrələrdən tutmuş makro aləmlərə qədər bütün kainatla bağlıdır. Yəni səbəb və nəticə çərçivəsində varlıq səhnəsinə çıxan hər bir məxluq ilahi bir proqram (qədər) içərisində meydana gətirilir. Bunu ayələrdə açıq-aşkar görürük.

Qədər Allah-Təalanın elmində əşyaya biçilmiş bir plan və layihədir. Bir şeyi bilmək onu meydana gətirmək demək deyil. Məsələn, beynimizdə bir binanın planını qursaq və ya yüzlərlə zavod tiksək, bunlar sırf beynimizdə planlaşdırdığımıza görə həyata keçməz. Onların ərsəyə gəlməsi üçün iradə və qüdrətə ehtiyac vardır. Əks halda layihəsini çəkdiyimiz bina və ya zavoddan bizdən başqa heç kimin xəbəri olmaz.

Mahiyyətcə insanın iradəsi ilə ilahi qədər bir-biri ilə ziddiyyət təşkil etmir. Yəni insanın iradəsi ilə qədər çiyin-çiyinə gedir. İndi isə bu fikrə aydınlıq gətirək:

Keçmiş zaman, qədərin ortaya çıxmış halıdır. Yəni qəzadır. Gələcək zaman isə qədərdir. Bizlər keçmişə qədər, gələcəyə də iradə nəzəri ilə baxarıq. Yəni, evlilik gerçəkləşmişsə bu artıq qədərin ortaya çıxmış şəklidir. Demək ki, qədərimizdə varmış da evlənmişik deyərik. Daha evlilik olmamışsa, qədərimizi bilmədiyimizdən ötəri iradəmizi istifadə etməli və bu mövzuda lazımlı səbəbləri yerinə yetirmək məcburiyyətindəyik. Düşünər daşınar, dinimizin əmr etdiyi şəkildə bir evlilik reallaşdırmağa çalışarıq. Sonunda yenə də qədərimizdə yazılan ortaya çıxar və…

Böyük bir İslam alimi bu suala belə cavab verir: “Şübhəsiz ki, insanda hürriyyət və seçmə qabiliyyəti vardır. Və o hürriyyət, iradə və seçimə görə də günah və savab, yaxşı və pis əməllər insana aid edilir. İnsanın iradə və istəyinin meydana gələn nəticələrdə rolu nə qədər olur-olsun, o iradə Uca Yaradan tərəfindən şərt və səbəb olaraq […]

İslamın qəza və qədər adlı iman əsasını insan azadlığına zidd kimi qəbul etmək doğru deyildir. Çünki bir müsəlmanın qədərə iman etməsi əsas etibarilə hər şeyin Allahın elmi, iradəsi, qüdrəti və yaratması ilə gerçəkləşdiyinə, Allahdan baş­qa yaradan olmadığına inanması deməkdir. Qədərə iman məsuliyyəti bir kənara atmaq demək deyil. Çünki İslam qüdrət sahibi, kainatı yaradan Uca Allahı […]

İnsan fitrətində hər bir gözəllik və yaxşılığa sahiblənmə, onlarla öyünmə, iftixar etmə, qürurlanma duyğusu vardır. Məhz bu yerdə qədər araya girir və: “Lovğalanma, edən sən deyilsən”, − deyərək insanı görülən gözəl işlərə baxıb qürurlanmaqdan, təkəbbür və mənəm-mənəmlik hissinə qapılmaqdan qoruyur. Çünki yaxşı əməllərin işlənməsini istəyən ilahi iradə, onların yerinə yetirilməsi üçün lazımi qabiliyyət və gücü verən də ilahi qüdrətdir. Lakin bu məqamda məsuliyyət və mükəlləfiyyət prinsipi ortadan qalxmasın deyə İslamın ixtiyar (iradə) prinsipi işə düşüb: “Sən məsulsan, çünki seçən sənsən”, − deyir, insana məsuliyyətini xatırladır.

Bir dağ təsəvvür edək. Tutalım, dağın şimal tərəfində bir nəfər, cənub tərəfində də bir nəfər dayanıb. Belə vəziyyətdə şimal tərəfdə dayanan şəxs cənub tərəfdə olan adamı görə, onun nə elədiyini bilə bilərmi? Mümkün deyil, çünki qarşısındakı dağ ona mane olur. Bu, cənubdakı adama da aiddir. İndi bir başqa varlıq götürək. Bu varlıq dağın lap zirvəsindədir və hər iki adamın nə etdiyini çox aydın görür. Allah-Təala da bu cürdür. O, zaman və məkanın fövqündə dayanır və elmi ilə keçmişlə gələcəyi bir nöqtədə görür və bilir. İnsan isə zaman və məkan çərçivəsindən kənara çıxa bilmir.

Rəbbimiz əzəldən əbədə qədər meydana gələcək hər şeyi yazmışdır. Böyük bir İslam mütəfəkkiri bu təqdir və təsbiti belə izah edir: Madam, gözümüzlə görürük ki, hər bir canlı böyüyüb inkişaf edərkən onu təşkil edən zərrələr əyri-üyrü sərhədlərə qədər irəliləyib dayanır, yolunu dəyişir və o sərhədlərin sonunda müəyyən hikmət və fayda ilə nəticələnir. Demək, onun surəti, inkişaf […]

Qədərlə bağlı əvvəlki yazılarda da qeyd edildiyi kimi, kainatda hər şey Allahın təqdiri, diləyi və yaratması ilə var olur. İnsanların xeyir və ya şər (pislik) – hər cür əməli Allahın təqdiri ilə meydana gəlir. “Halbuki sizi də, sizin düzəltdiklərinizi də Allah yaratmışdır!” (“Saffat” surəsi, 96) məallı ayə bu həqiqəti açıq-aydın ifadə edir

 İslam düşüncəsində qədər var, amma “qədərçilik” yoxdur. Qədər bəzilərinin zənn etdiyi kimi özünü hadisələrin axarına buraxmaq deyildir. İnsan üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməli və ehtiyatını əldən qoymamalıdır. Möminliyin şərtlərindən biri də qədərə imandır, lakin onu əsas gətirib görüləsi işləri tərk etmək doğru deyildir. Bir günah işlədikdən sonra “Qədərim bu imiş, alın yazısından qaçmaq olmaz”, – […]

İnsan Qədərə imanla nə əldə edir? Mövzuya bir örnəklə başlayaq. İki yoldaş böyük və bağlı-bağatlı bir qəsəbədə qonaq olurlar. Qəsəbədə yaraşıqlı evlər, növbənöv meyvə-tərəvəz, cins-cins heyvanlar var. Həm də qəsəbənin elektrik, su, istilik kimi ehtiyaclarını təmin etmək üçün bir çox irili-xırdalı qurğular işləyir.

“Alın yazısı” el arasında “qədər” mənasında işlədilir. Qədərə isə “Allah-Təalanın əzəldən əbədəcən olacaq hər şeyi əvvəlcədən bilməsi, təqdir və təsbit etməsi” şəklində tərif vermək olar. Allah-Təala keçmişi, bu günü və gələcəyi eyni anda görən əzəli və hüdudsuz elmi ilə insanın nə zaman

İnsan da daxil olmaqla bütün canlı və cansız məxluqların xari­qüladə yaradılışı tamamilə Allahın elm və qüdrəti ilə bağlıdır. Buna cəbri qədər deyilir. İnsanın cinsi, dərisinin rəngi, irqi, ana və atası, uzun və ya qısa boylu olması, çox və ya az istedadlı olması kimi xüsusiyyətlərin hamısı cəbri qədərə

“İnşallah” gündəlik həyatda tez-tez eşitdiyimiz və işlətdiyimiz kəlmələrdən biridir. Ancaq bir çoxumuz bu kəlməni işlətsək də, onun dərin mənasından xəbərsizik. Hətta bəzən getmək istəmədiyimiz bir dəvəti nəzakətlə yola vermək üçün “inşallah” deyirik. Halbuki “Allah istəsə”

Qədərə iman İslamın altı şərtindən biridir. Allaha, mələklərə, kitablara, peyğəmbərlərə, öldükdən sonra dirilməyə iman etmək fərz olduğu kimi, qədərə inanmaq da fərzdir. İslam inancında böyük önəm kəsb edən qədər (alın yazısı) məsələsi eyni zaman­da ən həssas mövzulardan biridir. Ona görə bu mövzuda bilmədən söz açmaq,