Ərəbcə “nəvm” sözünün qarşılığı olan yuxu bədənin dincəlib yenidən fəaliyyətə başlaması üçün vücuddan və xarici aləmdən gələn siqnalları müvəqqəti olaraq qəbul etməməsi, daxili orqanların fəaliyyətinin passivləşməsi deməkdir. Yuxu insanlar üçün bir nemətdir. Bütün günü işləyib yorulan vücud gecə istirahəti ilə əvvəlki gücünü bərpa edir.

Gülmək “xoş və qəribə hadisə və hallara hissi münasibəti əksər vaxtlarda səsli şəkildə bildirmək, sevinc və ya heyrəti biruzə vermək, səssizcə gülümsəmək, təbəssüm etmək” mənalarına gəlir. Gülməyin üç növü var: təbəssüm, gülmək və qəhqəhə çəkmək. Təbəssüm – üz cizgilərinin sevinc hissi ilə geriyə doğru xəfifcə çəkilməsi və dişlərin görünməsi ilə müşayiət olunan gülümsəməkdir.

İçməzdən əvvəl “bismillah” demək, Sağ əllə içmək, İçəcəkləri üfürməmək, Üç qurtuma və aramla içmək, Ağzı sınıq qab və tuluqlardan su içməmək, Ayaq üstə su içməmək, Allah Rəsulu hansı hallarda ayaq üstə su içmişdir? Bu və bənzəri mövzular…

Allah Rəsulu (s.ə.s) hər məsələdə olduğu kimi, oturuş məsələsində də müsəlmanların həyatına bir sıra prinsiplər gətirmiş, müəyyən qaydalar qoymuşdur. Bunlar hər bir insana aid olan ədəb-əxlaq qaydalarıdır. Dinimizin bəsit görünən bu cür məsələlərdə də müəyyən qaydalar ehtiva etməsi onun mükəmməlliyini göstərir.

Bəşər övladının yemək-içməkdən sonra ən ümdə ehtiyaclarından biri də geyim-kecim və insanlar arasında gözəl görkəmdə görünməkdir. Allah Rəsulu (s.ə.s) səhabələrin geyimi ilə maraqlanır, paltarlarının növünə, rənginə, uzun və ya qısalığına diqqət yetirir, tövsiyələr verirdi. Peyğəmbərimizin (s.ə.s) geyim tərzinə və tövsiyələrinə nəzər yetirək.

Müxtəlif şəxsiyyətlərin adını, onların xarakterik xüsusiyyətlərini bir kompüterə yükləmiş, sonra da namizədlər arasından birincini seçməyi kompüterə həvalə etmişlər. Uzun araşdırmalardan və sınaqları təkrar-təkrar gözdən keçirəndən sonra kompüter ekranları bir şəxsin birinciliyini göstərmişdi, o da insanlığın iftixarı Hz. Məhəmməd (s.ə.s) idi.

Peyğəmbərimizin (s.ə.s) ortaya qoyduğu təlim-tərbiyə prinsipləri Qurani-Kərim və Sünnədə təfsilatı ilə əksini tapmışdır. Onun təkcə Qurani-Kərimi insanlara təbliğ etməsi və mənimsətməsi belə öz-özlüyündə bir möcüzədir. Allah Rəsulu o tərbiyə sistemindəki icraatları ilə onları bütün pis xislətlərdən arındırdı və yeni bir insana çevirdi.

Allah Rəsulu ağıla dəyər verən, ağılı hərəkətə gətirən və insanı vəhy meyarlı ağılla ən son nöqtəyə çatdıran.. sonra ruha üz tutan və ruhun tərbiyəsi ilə məşğul olanları çox-çox geridə qoyaraq onu (ruhu) ali fikir və dərin biliklərə yönəldən, daha sonra qəlbin qapısını döyən, onu həsrəti ilə alışıb-yandığı aləmlərdə, o aləmlərin Cənnət kimi yamyaşıl yamaclarında gəzdirən.

Dua Allahla (c.c.) qul arasında qüvvətli bir teldir. Başqa sözlə, qulun düşüncəsinin Rəbbə təqdim edilmə şəklidir dua. Qul gücü çatmayan hər şeyini mütləq qüdrət sahibi Allahdan istəyir. Elə dua da bu istəyin adıdır. O, ta ərşə qədər quldan uzanan, Rəbbə ucalan şirin bir nəğmədir.

Rəsulullahın (s.ə.s) ibadətləri tamamilə başqa idi! O, namazda Allaha qulluğu elə dərindən təmsil edirdi ki, demək olar, ürpərib ağlamadığı namaz yox idi. Namaz Onun gözünün nuru idi. Birimiz ən çox sevdiyimiz insanın gəldiyini eşidəndə necə sevinir və həyəcanlanırıqsa, Allah Rəsulu da namaza duranda bundan bəlkə də yüz qat artıq sevinc hissi keçirirdi.

Allah Rəsulu zahidlərin ən zahidi idi. Onun vərası, yəni bəsit mənasıyla, şübhəli şeylərdən qaçınma hissi – o səviyyədə olmaq şərtilə – ikinci bir insanda yox idi. Onun bütün davranış və hərəkətləri bu müstəvidə nizamlanmışdı. Allahdan elə qorxurdu ki, az qalırdı ürəyi dayansın. O qədər həssas idi ki, çox vaxt gözlərində yaş və qəlbində ürpərti olardı. O coşarkən bir dənizi, dayanarkən də ümmanı xatırladırdı.

Bütün peyğəmbərlər günahsızdır. Onların həyatında qəsdən yanılmaq və yoldan sapmaqdan söhbət gedə bilməz. Onlar seçilmiş və qüdsi yaradılmış müstəsna insanlardır. Təkcə xeyirli insanlar deyil, xeyirlilər arasında da ən seçilmişlərdir. Və onlar ömürləri boyu bu seçilmişlik və qüdsiyyətə zərrə qədər kölgə salmamışlar.

Sual: Əbəsə surəsində Rəsulullaha (s.ə.s) edilən xəbərdarlığı necə başa düşməliyik?

Onun məhviyyət və təvazökarlığı da fətanətinin bir yönü kimi parlamaqdadır. Allahın dini vüsət tapdıqca, Rəsulunu qəbul edənlərin sayı artdıqca təvazökarlığı da dərinləşirdi. “Kim Allah qarşısında təvazökar olsa, Allah onu ucaldar”, – deyən və dediyini ən yaxşı şəkildə tətbiq və təmsil edən Həzrət Məhəmməddir (s.ə.s).

Allah Rəsulunun fətanətinin bir yönünü də mərhəmət və şəfqət təşkil edir. Onun şəfqət və rəhmətində eyni zamanda möhtəşəm idrakın bir dərinliyi yatır. Bəli, Peyğəmbərimiz (s.a.s.), Allahın rəhman və rəhim isminin yer üzündə yeganə təmsilçisi olaraq, bu iki ilahi ismin təsirini bir iksir kimi istifadə etmiş və bütün könüllərdə taxt qurmuşdur.

Allah Rəsulunun söz sənətinə hakim olması peyğəmbər fətanətinin bir yönünü təşkil edir. Bəli, O, söz sultanı idi. Allah Onu ilahi kəlama tərcüman olmaq üçün göndərmişdi yer üzünə! Bu günə qədər hər kəs səviyyəsinə görə xeyli gözəl söz söyləmişdir, amma Söz Sultanının (s.a.s.) sözlərində bir başqa dərinlik, bir başqa ləzzət, bir başqa şirinlik vardır.

Fətanət ağılla ağılı geridə qoymaq, ötüb keçmək deməkdir. Ona peyğəmbər məntiqi də deyə bilərik. Bu məntiq hər məsələyə ruh, qəlb, hiss və qəlbə xas incə duyğuların (lətaifin) birgə iştirakı ilə baxmaq deməkdir. Fətanət quru ağıl və məntiq deyildir.

Allah Rəsulunun təbliğinin də fətanət yönü vardır. Amma fətanət quru məntiq deyildir. Bu məntiq zahirdən batinə, dünyadan axirətə uzanır. İnsanın məntiqi ilə yanaşı, hiss və duyğuları da vardır. Onun yalnız məntiqini nəzərə alıb danışanlar hissi bir çətinlik qarşısında aciz qalarlar. İnsanın sırf hiss tərəfini işlətməyi düşünənlər isə məntiqə məğlub olarlar.

Allah Rəsulu bir tərəfdən səhabələrini ətrafa göndərib İslamın təbliğini həyata keçirir, digər tərəfdən də hökmdar və məliklərə məktublar göndərərək onları haqq dinə dəvət edirdi.

Təbliğ Onda fitri idi Təbliğdən doymamaq Əbu Talibi dəvət etməsi Vahşini dəvət etməsi İkriməni dəvət etməsi Təbliğ dərdi yuxularını qaçırırdı “Peyğəmbər yalnız vəzifəsini düşünür”, – dedik. Bəli, elə peyğəmbərlər gəlib getmişdir ki, ömrü boyu mübarizə aparsalar da, Allahın əmrlərini əzmlə təbliğ etsələr də, bircə nəfər də onlara iman gətirməmişdir.[1] Lakin onlar həmişə itminan, hüzur içində […]