Zəkatın fərz olmasının şərti: həddi-büluğa çatmaq, əqli cəhətdən sağlam və azad olmaq, nisab miqdarında mala malik olmaq. (Nisab – zəkatın vacib olması üçün dinin qoyduğu bir ölçüdür ki, bu da borclar və zəruri ehtiyacları çıxmaqla, 85 qram qızıla, və ya 595 qram gümüşə, yaxud da bu dəyərdə pul və ticarət malına malik olmaqdır)
Zəkat bir mənada dini vergi olduğundan qeyri-müsəlmanlar mükəlləf deyillər.
Uşağa və ruhi xəstəyə gəldikdə isə Hənəfi məzhəbinə görə:
a. Zəkat oruc və namaz kimi bir ibadətdir. Bunlar ancaq niyyətlə səhih sayılır. Uşağın və ruhi xəstənin niyyəti məqbul deyil.
b. Onların malından zəkat alınsa, get-gedə azalacaq. Halbuki, onların mənafeyini qorumaq lazımdır.
c. “Həddi-büluğa çatanacan uşaqdan, oyananadək yatandan və ağıllanana qədər ruhi xəstədən qələm qaldırılmışdır (mükəlləfiyyət daşımırlar)”[1] hədisi də bu çərçivədə hökm ehtiva edir. Bütün bu dəlillərə istinad edərək uşaq və ruhi xəstələrin malından zəkat almaq olmaz. Onların yalnız əkindən gələn gəlirlərindən və heyvanlarından zəkat alınır.
Maliki, Şafei və Hənbəli məzhəblərinə görə, uşaq və ya dəlilərin valideynləri onların malından zəkat verməlidir. Kölələr də zəkat verməklə mükəlləf deyillər.
[1] Buxari, “Talaq”, 11; Əbu Davud, “Hüdud”, 17