O biri aləmlərdən agah olan bütün söz ustadları təcəlli marşını səsləndirən xorun bir üzvü idi. O, bu bülbüllər toplumunun rəhbəri oldu, nəbilər və vəlilər gəlib bir zikr halqası əmələ gətirirdilər. O, bu qüdsilər halqasına sərzakir vəzifəsiylə gəldi və gur səsiylə ərşü-fərşi lərzəyə gətirdi. O, sözlərlə bəzədiyi səmavi süfrəni insanlığın önünə sərdi və süfrədəki hər şey dost bağının ən məhrəm yerlərindən dərilib Ona təqdim edilmiş şahanə lütflərin ən bakir meyvələri idi. O meyvələri nə başqaları baxıb görmüş, nə də onlara əl vurmuşdu.
Hələ ən məhrəm bağçaların ən ətirli güllərini ən həzin nəğmələrlə tərənnüm edən bu Əndəlibi-Zişanın (Şanlı Bülbül) (s.a.s.) ilham göyərçini qanadlananda bütün dillər susur, qulaqlar diqqətlə onu dinləyir və ruhlar Onun bəyan zümzüməsindən məst olurdular.
Bəli, Onun sözlərinin hər dalğası sahilləri incilərlə bəzəyən bir dəniz, könüllərə ürpərtilər sala-sala zirvələrdən tökülən bir şəlalə və dərinliklərdən qopub gələn çeşmələr kimi idi. Nə o dəryaların ənginlik və mahiyyətini vəsf etmək, nə o çağlayanlara tərcüman olmaq, nə də o çeşmələrə çatmaq mümkündü.
İndiyə qədər yüzlərlə alim və ədib Onun söz cövhərinin başına dolansa da, yüzlərlə və minlərlə tədqiqatçı o pak abi-həyat bulağına üz tutsa da və nə qədər dahi ömrünü Onun dərinliyini qavramağa həsr etsə də, O, həmişə əlçatmaz zirvə olaraq qalmışdır. Bir şairimiz beytində bu məqamı gözəl təsvir edir:
Bikri-fikri kainatın parça-parça oldu lakin
Pərdeyi-ismətdə qaldı bəyani-Rəsul hələ.
Bəli, bir damla dəryanı, bir şüa günəşi tam əks etdirə bilmədiyi kimi, Məhəmmədi həqiqətin bir parçası sayılan üləma, övliya, əsfiya da başqa insanlarla müqayisədə kamil olsalar belə, Onu layiqincə təmsil edə və əks etdirə bilməzlər.
Allah Rəsulu məktəb-mədrəsə təhsili görməmiş mürşidi-kamil idi. Allah-Təala Rəsulunu maddi-mənəvi xarakterinin möhkəmliyi, duyğularının duruluğu, düşüncələrinin sağlamlığı və ülvi məqamlara açıq vicdanının ənginliyi ilə Haqqın bəyanlarını olduğu kimi qəbul etməyə, əslinə toxunmadan insanlığa çatdırmağa uyğun və münasib fitrətdə yaratmış, onun ruh-mənəvi saflığını qorumuş, bəşəri təlim-tərbiyənin, təlim-tərbiyədəki bəşəri sistemlərin təsirinə düşməkdən hifz etmiş, sonra da vəhy verərək insanlığa rəhbər göndərmişdir. Bütün bunlar onun məktəb-mədrəsə təhsili almamış kamil və mükəmməl bir mürşid olmasından xəbər verir.
Onun təbiət və xarakteri, zahiri və batini hisləri, ağıl və mühakiməsi peyğəmbərlik vəzifəsi ilə elə bağlı idi ki, Haqdan gələn heç bir bəyan, heç bir ilham mehi zərrə qədər dəyişikliyə məruz qalmadan, dəyişmədən O nurdan yaranmışın nurani dünyasında büllurlaşır, sonra da ilahi tənəzzülat şəklində insanlara çatırdı.
Bu ən duru mənbədən fışqırıb axan və gəlib o pak könülə süzülən, sonra da ən lətif, ən nəzif, ən fəsih bir lisanla bəşəri idraka uyğun səsləndirilən ilahi bəyan Onun peyğəmbərliyinin əlaməti, risalətinin dəlili olduğu kimi, o dolambaclı yollarda azuqəsi, işığı-burağı və düşmənlərinə qarşı dəlili və isbatı idi. O, insanlara Haqqın bəyanlarını çatdırmaqla eyni zamanda peyğəmbərliyini hayqırır və elan edirdi. O, vəhyin o sirli, sehrli cövhər xəzinələri ilə müsəlmanların müşküllərini həll edir, ehtiyaclarını yoluna qoyur, yenə o almaz qılıncla düşmənlərini susdururdu.
Quran Onun üçün hər şey idi, hava idi, su idi, silah idi, zireh idi, qala idi, bürc idi və bürclərdə dalğalanan bayraq idi. O, Quranla nəfəs alır, onunla buludlar kimi göylərə yüksəlir, onunla rəhmət damlaları kimi yenidən yer sakinlərinin imdadına yetişir, onunla zülmətləri dağıdır, onunla şərdən və şərlilərdən qorunur, onunla hayqırır və onunla işığa dönüb hər yana nur saçırdı.
Hikmətin fəsih lisanı olan o Bəyan Sultanına nazil olan bitib-tükənməz ilahi elm xəzinəsi ilə yanaşı, neçə-neçə suallar, bir çox müşküllər, ümmətə aid neçə-neçə dini, ictimai, iqtisadi, siyasi məsələlər ünvanlanırdı. Rəsulullah da bunları sonsuz elmin parlaq aynası və İlahi varidatın tənəzzülgahı, mənzili, mərkəzi, seyrangahı sayılan qəlbi-paki-Əhmədi (Əhmədin pak qəlbi) və lisani-nəzihi-Məhəmmədi (Məhəmmədin nak dili) ilə cavablandırır, düyünləri çözür, mübhəmləri izah edir və Quranla gələn mütləq əmrləri təqyid, bağlı məsələləri açır, xüsusini ümumiləşdirir, ümumini xüsusiləşdirir, Quranın bəyanları ilə yanaşı, öz ifadə və sözlərinin gücünü də xatırladırdı. Ümumbəşəri peyğəmbərliyi ilə bütün insanlığa xitab edən bir mübəlliğ, bir mürşid, bir islahatçı və bir mücəddidin başqa cür olması da mümkün deyildi.