Qonaq gedib-gəlmək insanların bir-birini daha yaxşı tanımasına, çətinlikləri bölüşərək yoluna qoymasına, qardaşlıq bağlarının möhkəmlənməsinə zəmin hazırlayır. Buna görə də dinimiz müsəlmanların bir-birinə baş çəkməsinə xüsusi əhəmiyyət vermişdir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s) bir hədisində “Kim Allah rizası üçün bir xəstəni və ya bir din qardaşını ziyarət edərsə, bir carçı ona nida edib: (Dünyada da, axirətdə də) səadətə çatasan, (axirət səfərin) gözəl olsun, (bu əməlinlə) Cənnətdə özünə bir ev hazırladın”, – deyər” müjdəsini vermişdir^[1].

Möminlər başda ata-ana və yaxın qohumları olmaqla bütün əzizlərini ziyarət etməli, onlar həm çətin, həm də xoş günlərində tək qoymamalıdır. Buna dinimizdə silei-rəhm deyilir. Silei-rəhm qohum-əqrəbaları ziyarət etmə və hal-əhval tutma mənasını verir. Təəssüf ki, müasir dövrdə bir çox dəyərlər kimi qohum-əqrəba ziyarətləri də unudulmaq üzrədir. Yeni nəsillər baba, nənə, əmi, dayı, xala, bibi sevgisindən uzaq böyüyür.

Silei-rəhm təkcə qohum-əqrəbalara baş çəkmək deyildir, eyni zamanda, hər cür xeyirli işlərdə onların yanında olmaq, kömək etmək deməkdir.

Bir çox ayə və hədislərdə silei-rəhmin namaz və zəkat kimi fərz ibadətlərdən sonra gəlməsi onun dinimizdə nə qədər önəmli olduğunu göstərir. Təkcə bir ayəni qeyd edək: “(Adı ilə) bir-birinizdən (cürbəcür şeylər) istədiyiniz Allahdan, həmçinin qohumluq əlaqələrini kəsməkdən həzər edin! Şübhəsiz ki, Allah sizin üzərinizdə gözətçidir!”^[2]

Silei-rəhm ibadətinin bir neçə dərəcəsi vardır:

1. Ən aşağı dərəcəsi qohumlarla şirin sözlü, gülər üzlü davranmaq, qarşılaşanda salamlaşmaq, hal-əhval tutmaq, həmişə onlar haqqında yaxşı şeylər düşünmək və onların yaxşılığını dinləməkdir.
2. İkinci dərəcəsi onların ziyarətinə getmək və müxtəlif işlərdə yardım etməkdir. Bunlar daha çox fiziki xidmətlərdir. Xüsusən yaşlılara vaxtaşırı baş çəkmək, görüləcək işləri varsa, kömək etmək onları çox məmnun edər.
3. Silei-rəhmin üçüncü və ən önəmli dərəcəsi isə qohumlara maddi yardım göstərməkdir.

Bizim vəzifəmiz sadaladığımız qaydalara əməl edib böyüklərimizi və sevdiyimiz insanları bayramlar başda olmaqla, tez-tez ziyarət etmək və onların xeyir-dualarını almaqdır.

Ev sahibi hansı xüsuslara diqqət etməlidir?

1. Gələn qonağı şəxsən qarşılamaq və yola salmaq.
2. Qonağı gülər üzlə, səliqəli geyimdə qarşılamaq.
3. Gözəl paltarda qarşılamaq.
4. Müsafirə ayrılan otaq və əşyalar təmiz, səliqəli olmalıdır. İşıq, istilik və s. əvvəldən hazırlanmalıdır (qonaq otağı, yemək otağı, tualet, əl-üzyuyan və s.).
5. Ev əhli gələn qonağı “xoş gəldiniz” kimi sözlərlə qarşılamalı, xoş münasibət göstərməlidir.
6. Ev yiyəsi qonağı tək qoymamalı və ya sıxmamalıdır.
7. Qonağın yemək-içmək məsələsinə diqqətlə yanaşmalıdır. Evdə razılıq, məmnunluq ab-havası olmalıdır
8. Qonağa qayğı göstərməli, bir ehtiyacı olub olmadığını soruşmalı, əgər bir istəyi varsa, yerinə yetirməlidir.
9. Qonağın yanında başqasını danlayıb məzəmmət etməməlidir.
10. Qonağın əynində palto, pencək kimi paltarlar varsa, alıb asılqandan asmalıdır.
11. Qonaq üçün tərlik saxlamalı, gələn kimi verməlidir.
12. Qonaq münasib və səliqəli bir otağa aparmalıdır.
13. Qonaq özünün deyil, bir böyüyünün yanına gəlibsə, ehtiyac varsa, yanlarında olmalıdır. Ancaq unutmamalıdır ki, onların öz aralarında şəxsi söhbətləri ola bilər.
14. Əgər yanlarında dayansa, qonaqla qonaq sahibindən çox danışmamalıdır. Lüzumsuz yerə söhbətə müdaxilə etmək heç doğru deyildir.
15. O anda bir problemi olsa belə, büruzə verməməlidir ki, müsafir ona görə narahat olduğunu sanmasın.
16. Qonağı münasib otağa keçirəndən sonra əlində vacib işi varsa, kimisə qonağın yanında qoymalıdır ki, onunla otursun, bir istəyi varsa, yerinə yetirsin. Qonağı otaqda tək qoyub getmək doğru deyildir.
17. Qonaq uzaqdan gəlibsə, heç soruşmadan yemək hazırlanmalı, yemək əsnasında da ona yoldaşlıq edilməlidir.
18. Qonaqla birlikdə oturarkən tez-tez saata baxmaq doğru deyil. Bu, qonağın tezliklə getməsini istəmək mənasına gələ bilər.
19. Qonağın yanında pıçıltı ilə danışmaq və xısın-xısın gülmək olmaz.
20. Qonaq olan otağın qapısını tez-tez açıb içəri baxmaq düzgün deyildir. Qapı açılmamalı, açılıbsa, qonaqdan hal-əhval soruşulmalıdır. Vaxt məhduddursa, üzr və icazə istəyib çıxılmalıdır.
21. Qonaq gedərkən palto, pencək kimi paltarlarını geyinməsinə kömək etməli və gəldiyinə məmnunluğunu bildirməlidir.
22. Qapıdan çıxarkən bir az gözləməli, çıxan kimi dərhal qapını bağlamamalıdır.
23. Əgər qonaq gecə qalacaqsa, təmiz yataq hazırlanmalı və təmiz dəsmal verilməlidir

Qonağın öhdəsinə düşən vəzifələr

1. Qonaq getdiyimiz evin qapısında elə durmalıyıq ki, qapı açılanda içərini görməyək.
2. Qapını üç dəfə döyməli, əgər açan olmasa, geri qayıtmalıyıq. Allah Rəsulu: “Qapını üç dəfə döyüb icazə istəyin, icazə verilməsə, geri qayıdın”,^[3] – buyurur. Bu ədəb qaydasını telefona da şamil etmək olar.
3. Bir müsəlman qonaq getdiyi evə girərkən və çıxarkən salam verilməlidir. Boş evə girərkən də salam verməlidir.
4. Dəvət olunan yerə gecikməməli, vaxtından tez də getməməlidir.
5. Qonaq gedərkən təmiz, səliqəli və münasib paltarlar geyinməlidir.
6. Qonaq gedərkən imkan daxilində hədiyyə aparmalıdır.
7. Qapının zəngini çalmalı, ev sahibi icazə verəndən sonra içəri girməlidir.
8. Qonaq sağ-sola baxıb ev sahibini narahat etməməlidir. Ev sahibindən icazəsiz başqa bir qonağa nəsə verməməlidir. Ev sahibinin göstərdiyi yerdə oturmalı, əl-üzünü yumaq və ayaqyoluna getmək üçün icazə almalıdır.
9. Verilən yeməkdə qüsur axtarmamalı, qüsur olsa da, üzə vurulmamalıdır.
10. Qonaq ürəyindən keçəni istəməməli, verilənlərlə kifayətlənməli, “Filan şey varmı?” – deyib hansısa yemək çeşidini istəməməlidir. Əgər ev sahibi bir neçə yemək çeşidi sayıb: “Hansını hazırlayım?” – deyə soruşarsa, daha əziyyətsiz olan yeməyi seçməlidir.
11. Qonaq ev sahibinin yaşı, qohumluq dərəcəsi və ya xəstəliyini nəzərə almalı, söhbəti buna uyğun etməlidir. Xüsusilə, yaşlıları və xəstələri qısamüddətli, amma tez-tez ziyarət etmək lazımdır.
12. Dini inanc, siyasi düşüncə fərqli olsa da, sözləri ilə ev sahibini və ya orada olan digər adamları incitməməlidir.
13. Qonaq könül xoşluğu və məmnuniyyətini bildirərək oradan ayrılmalıdır.
14. Ev sahibindən icazəsiz və ya xəbərsiz evi tərk etməməlidir.
15. Ev sahibinin işi varsa, vaxtı uzatmadan icazə istəyib getmək daha yaxşı olar.
16. Müəyyən bir səbəbə görə qonaq gedə bilməyəcəksə, əvvəlcədən ev sahibinə xəbər verməlidir.

^[1] Tirmizi, “Birr” 64.

^[2] “Nisa” surəsi, 4/1.

^[3] Buxari, “Büyu”, 9.