Lüğəvi mənasına görə ərəbcə “q-r-b” kökündən törəmiş məsdər kimi “mənən yaxınlaşmaq, yaxın olmaq və məşvərət edilən (yaxud danışılan)” mənalarını verməklə yanaşı, eyni kökdən törəmiş isim kimi götürdükdə “insanı Allah yaxınlaşdıran səbəb, vəsilə” anlamına gəlir.[1] Qurban kəlməsi kök etibarilə məsdərdir, ikilik (təsniyə) və cəm şəkilçiləri qəbul etmir.[2]
Qurban adət-ənənəmizdə Allaha yaxınlaşmaq üçün kəsilən heyvana (qurbanlığa) deyilsə də, əsl mənası Allaha yaxın olmaq üçün nəzərdə tutulan hər hansı bir şey deməkdir ki, bu da istər qurbanlıq, istərsə digər sədəqələrdən daha əhatəli və ümumi məzmun ifadə edir.[3]
İslam ədəbiyyatında isə qurban “Allaha ibadət və yaxınlaşma niyyəti ilə müəyyən vaxtda, müəyyən bir heyvanı üsuluna uyğun kəsmək” deməkdir. Daha doğrusu, qurban xırdabuynuzlu (qoç, qoyun, keçi), iribuynuzlu heyvanları (öküz, inək, dana, camış) və ya dəvəni Qurban bayramının ilk üç günündə (zilhiccənin 10, 11 və 12-ci günlərində) Allaha ibadət və mənən yaxınlaşmaq niyyəti ilə müəyyən edilmiş qaydalara uyğun kəsməkdir.
[2]Təbətəbai, əl-Mizan fi Təfsiril-Quran, 5/503, baxın: “Maidə” surəsi 5/27, 32-ci ayələrin təfsiri.
Rəsulullah belə buyurmuşdur: “Üç ibadət mənim üçün fərz, sizin üçün isə nafilədir. Bunlar vitr namazı, qurban kəsmək və quşluq (duha) namazıdır”.
Qurban ibadətinin neçə-neçə məna və faydası, bəndələrə dünya və axirətlə bağlı öyrətdiyi hikmətləri var.
Bayram namazları iki rükətdir. Camaatla və səsli qılınır. Azan və qamət oxunmur.
Kəsiləcək qurbanlıq heyvan cins (növü), yaş, çəki (neçə adama çatması) baxımından müəyyən xüsusiyyətlərə malik olmalıdır.
Qurban bayramında qurban kəsməklə məsul olan hər bir kəsin, Allaha yaxınlaşmaq niyyəti ilə kəsdiyi qurbanın hökmü mövzusunda vacib və ya sünnə olmaqla iki rəy vardır.