Səbir

يآ اَيُّهَا الَّذ۪ينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللّٰهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

Ey iman gətirənlər! səbir edin, dözün… və Allaha üsyan etməkdən qorxun ki, bəlkə, nicat tapasınız!

{“Ali İmran” surəsi, 3/200}

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِر۪ينَ

Əlbəttə, Biz sizi bir az qorxu, bir az aclıq, bir az da mal, can (övlad) və məhsul qıtlığı ilə imtahan edərik. Səbir edənlərə müjdə ver! {“Bəqərə” surəsi, 2/155}

إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ

Səbir edənlərə (Haqq yolunda sabitqədəm olanlara) saysız-hesabsız mükafat veriləcəkdir! {“Zümər” surəsi, 39/10}

وَلَمَنْ صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذٰلِكَ لَمِنْ عَزْمِ اْلاُمُورِ

 Əlbəttə, kim canını dişinə tutub səbir edər və qüsurları bağışlayarsa, onun bu hərəkəti böyüklərə yaraşan əməllərdəndir! {“Şura” surəsi, 42/43}

يآ اَيُّهَا الَّذ۪ينَ آمَنُوا اسْتَع۪ينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللّٰهَ مَعَ الصَّابِر۪ينَ

Ey iman gətirənlər! Səbir və namazla (Allahdan) kömək diləyin. Şübhəsiz ki, Allah səbir edənlərlədir. {“Bəqərə” surəsi, 2/153}

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتّٰى نَعْلَمَ الْمُجَاهِد۪ينَ مِنْكُمْ وَالصَّابِر۪ينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ

 (Ey mö­minlər!) And olsun ki, Biz içərinizdəki mücahidləri və (əziyyətlərə) səbir edənləri ayırd edib bilmək üçün sizi imtahana çəkəcək və sizə dair xəbərləri (əməllərinizi) də yoxlayacağıq. {“Muhəmməd” surəsi, 47/31}

 عَنِ الْحَارِثِ بْنِ عَاصِمٍ الْأَشْعَرِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «الطُّهُورُ شَطْرُ الْإ۪يمَانِ وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ تَمْلَأُ الْم۪يزَانَ وَسُبْحَانَ اللّٰهِ وَالْحَمْدُ لِلّٰه تَمْلَآنِ أَوْ تَمْلَأُ مَا بَيْنَ السَّمٰوَاتِ وَالْأَرْضِ، وَالصَّلَاةُ نُورٌ وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ. كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا»

Haris ibn Asim əl-Əşari (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql etmişdir:

“Təmizlik imanın yarısıdır. “Əlhamdulilləh” zikri tərəzini (mizanı) doldurar. “Subhanallah” və “Əlhamdulilləh” zikri isə yerlə göy arasını (savabla) doldurar. Namaz nurdur. Sədəqə sübutdur (dəlildir). Səbir isə (insanın yolunu işıqlandıran) ziyadır. Quran (onun əmr və qadağalarına riayət edib-etməməyə görə) sənin ya lehinə, ya da əleyhinə dəlildir. Hər yeni günün başlaması insanın bazara çıxıb özünü bir qul kimi satışa çıxarması deməkdir. Nəticə olaraq ya Allaha itaətlə özünü əzabdan qurtarar, ya da şeytana tabe olaraq özünü həlak edər”. [Müslim, Taharət 1]

 عَنْ أَب۪ي سَع۪يدٍ بْنِ مَالِكِ بْنِ سِنَانٍ الْخُدْرِيِّ  أَنَّ نَاسًا مِنَ الْأَنْصَارِ سَأَلوُا رَسُولَ اللّٰهِ  فَأَعْطَاهُمْ، ثُمَّ سَأَلوُهُ فَأَعْطَاهُمْ، حَتّٰى نَفِدَ مَا عِنْدَهُ، فَقَالَ لَهُمْ ح۪ينَ أَنْفَقَ كُلَّ شَيْءٍ بِيَدِهِ: «مَا يَكُنْ مِنْ خَيْرٍ فَلَنْ أَدَّخِرَهُ عَنْكُمْ، وَمَنْ يَسْتَعْفِفْ يُعِفَّهُ اللّٰهُ وَمَنْ يَسْتَغْنِ يُغْنِهِ اللّٰهُ، وَمَنْ يَتَصَبَّرْ يُصَبِّرْهُ اللّٰهُ. وَمَا أُعْطِيَ أَحَدٌ عَطَاءً خَيْرًا وَأَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ»

Əbu Səid ibn Malik ibn Sinan əl-Xudri (r.a.) nəql edir: “Ənsarın bəziləri Allah Rəsulundan (s.ə.s.) bir şey istədi. O da verdi. Sonra yenə istədilər. Rəsulullah nəyi vardısa, verdi. Nəhayət, verməyə bir şey qalmadığını görüb:

– Əlimdə xeyirli bir şey olsaydı, onları sizdən əsla gizlətməzdim (sizə paylayardım). Kim nəsə istəməkdən çəkinərsə (ar edərsə), Allah da onu gözütox edər. Kim səbir etmək əzmində olarsa, Allah ona səbir bəxş edər. Heç kimə səbirdən xeyirli və böyük bir nemət verilməmişdir”. [Buxari, Zəkat 50, Riqaq 20; Müslim, Zəkat 124]

 عَنْ صُهَيْبِ بْنِ سِنَانٍ  قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «عَجَبًا لِأَمْرِ الْمُؤْمِنِ إِنَّ أَمْرَهُ كُلَّهُ لَهُ خَيْرٌ، وَلَيْسَ ذٰلِكَ لأِحَدٍ إِلَّا لِلْمُؤْمِنِ: إِنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءُ شَكَرَ فَكَانَ خَيْرًا لَهُ وَإِنْ أَصَابَتْهُ ضَرَّاءُ

صَبَرَ فَكَانَ خيْرًا لَهُ»

Suheyb ibn Sinan (r.a.) Allah  Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql etmişdir:

“Möminin hər halı təqdirəlayiqdir. Niyə də olmasın; onun hər işi xeyirdir və bu da yalnız möminə xas xüsusiyyətdir. O, gözəl hadisələrlə qarşılaşarkən şükür edir ki, bu, onun üçün xeyirlidir; başına bir müsibət gəldikdə isə səbir edir ki, bu da yenə onun üçün xe­yir olur (onun xeyrinədir)”. [Müslim, Zühd  64]

 عَنْ أَنَسٍ قَالَ: مَرَّ النَّبِيُّ  بِامْرَأَةٍ تَبْك۪ي عِنْدَ قَبْرٍ فَقَالَ: «اِتَّقِي اللّٰهَ وَاصْبِر۪ي» فَقَالَتْ: إِلَيْكَ عَنِّي، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَبْ بِمُص۪يبَتيِ، وَلَمْ تَعْرِفْهُ، فَق۪يلَ لَهَا: إِنَّهُ النَّبِيُّ ، فَأَتَتْ بَابَ النَّبِيِّ ، فَلَمْ تَجِدْ عِنْدَهُ بَوَّاب۪ينَ، فَقَالَتْ: لَمْ أَعْرِفْكَ، فَقَالَ: «إِنَّمَا الصَّبْرُ عِنْدَ الصَّدْمَةِ الْأُولٰى»

Ənəs ibn Malik (r.a.) nəql edir:

“Nəbilər Sərvəri (s.ə.s.) məzarın başında (oğlu üçün acı-acı) ağlayan bir qadın gördü. Ona: “Allahdan qorx və səbir elə!”– buyurdu. Qadın Allah Rəsulunu tanımadığı üçün: “Çıx get, mənim başıma gələn sənin başına gəlməyib,”– dedi. (Peyğəmbərimiz uzaqlaşdıqdan sonra) orada olanlar qadına həmin şəxsin Allah Rəsulu (s.ə.s.) olduğunu dedilər. (Bunu eşidən  qadın daha da sarsılaraq) qaça-qaça Peyğəmbərimizin evinə gəldi, qapıda heç kimi görmədiyi üçün birbaşa içəri girdi və: “Sizi tanıya bilmədim,”– deyə Rəsulullahdan üzr istədi. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) belə buyurdu: “Həqiqi səbir müsibətin ilk anında göstərdiyin səbirdir”. [Buxari, Cənaiz 32, 43; Əhkam 11; Müslim, Cənaiz l4-l5]

 عَنْ عَبْدِ اللّٰهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: كَأَنّ۪ي أَنْظُرُ إِلٰى رَسُولِ اللّٰهِ يَحْكيِ نَبِيًّا مِنَ الْأَنْبِيَاءِ صَلَوَاتُ اللّٰهِ وَسَلَامُهُ عَلَيْهِمْ، ضَرَبَهُ قَوْمُهُ فَأَدْمَوْهُ وَهُوَ يَمْسَحُ الدَّمَ عَنْ وَجْهِهِ يَقُولُ :

«اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِقَوْم۪ي فَإِنَّهُمْ لَا يَعْلَمُونَ»

Abdullah ibn Məsud (r.a.) nəql edir:

“Allah Rəsulunun (s.ə.s.) bir peyğəmbərdən (hamısına Allahın salamı olsun) bəhs etməsi hələ də gözümün qabağındadır. Qövmü o peyğəmbərin vücudunu al qana qərq etdiyi halda, o, bir tərəfdən üzündəki qanı silir, digər tərəfdən də “Allahım, qövmümü bağışla, çünki onlar həqiqəti bilmirlər!” deyirmiş”. [Buxari, Ənbiya 54; Müslim, Cihad 104]

 عَنْ أَب۪ي سَع۪يدٍ وَ أَب۪ي هُرَيْرَةَ  عَنِ النَّبيِّ قَالَ: «مَا يُص۪يبُ الْمُسْلِمَ مِنْ نَصَبٍ وَلَا وَصَبٍ وَلَا هَمٍّ وَلَا حَزَنٍ وَلَا أَذًى وَلَا غَمٍّ حَتَّى الشَّوْكَةُ يُشَاكُهَا إِلَّا كَفَّرَ اللّٰهُ بِهَا مِنْ خَطَايَاهُ»

Əbu Səid və Əbu Hureyrə (r.a.) Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) belə bu­yurduğunu nəql edir:

“Allah-Təala müsəlmanın ayağına batan tikanın ağrısı da da­xil olmaqla, başına gələn hər cür yorğunluq, xəstəlik, qəm, kədər və üzüntünü onun günahlarının bağışlanmasına vəsilə edir”. [Buxari, Mər­da 1; Müslim, Birr 49]

 عَنْ أَنَسٍ  قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «لَا يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ لِضُرٍّ أَصَابَهُ، فَإِنْ كَانَ لَا بُدَّ فَاعِلاً فَلْيَقُلْ: اَللَّهُمَّ أَحْيِن۪ي مَا كَانَتِ الْحَيَاةُ خَيْرًا ل۪ي وَتَوَفَّن۪ي إِذَا كَانَتِ الْوَفَاةُ خَيْرًا ل۪ي»

Hz. Ənəs (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“Heç kim başına bir müsibət gəldiyinə görə ölümü arzulamasın! Əgər ölümü istəməkdən  başqa çarəsi qalmayıbsa, heç olmasa, belə dua etsin: “Allahım, nə qədər ki həyat mənim üçün xeyirlidir, məni yaşat. Nə zaman ölüm mənim üçün daha xeyirlidir, o zaman ruhumu al və məni bu dünyadan apar”. [Buxari, Mərda 19; Müslim, Zikr 10]

 عَنْ أَب۪ي عَبْدِ اللّٰهِ خَبَّابِ بْنِ الْأَرَتِّ  قَالَ: شَكَوْنَا إِلٰى رَسُولِ اللّٰهِ  وَهُوَ مُتَوَسِّدٌ بُرْدَةً لَهُ ف۪ي ظِلِّ الْكَعْبَةِ، فَقُلْنَا: أَلَا تَسْتَنْصِرُ لَنَا أَلَا تَدْعُو لَنَا؟ فَقَالَ: قَدْ كَانَ مَنْ قَبْلَكُمْ يُؤْخَذُ الرَّجُلُ فَيُحْفَرُ لَهُ فِي الْأَرْضِ فَيُجْعَلُ ف۪يهَا، ثُمَّ يُؤْتٰى بِالْمِنْشَارِ فَيُوضَعُ عَلٰى رَأْسِهِ فَيُجْعَلُ نِصْفَيْنِ، وَيُمْشَطُ بِأَمْشَاطِ الْحَد۪يدِ مَا دُونَ لَحْمِهِ وَعَظْمِهِ، مَا يَصُدُّهُ ذٰلِكَ عَنْ د۪ينِهِ، وَاللّٰهِ لَيُتِمَّنَّ اللّٰهُ هٰذَا الأَمْرَ حَتّٰى يَس۪يرَ الرَّاكِبُ مِنْ صَنْعَاءَ إِلٰى حَضْرَمَوْتَ لَا يَخَافُ إِلَّا اللّٰهَ وَالذِّئْبَ عَلٰى غَنَمِهِ، وَلٰكِنَّكُمْ تَسْتَعْجِلُونَ»

Habbab ibn əl-Ərət (r.a.) rəvayət:

“Allah Rəsulu (s.ə.s.) cübbəsini başının altına yastıq edib Kəbənin kölgəsində istirahət edərkən (müşriklərin işgəncələrindən) ona şikayət etdik və: “Bizə Allahdan yardım və kömək istəyə bilərsən?”– dedik. Ancaq Allah Rəsulu  (s.ə.s.) belə cavab verdi:

– Sizdən əvvəl elə ümmətlər vardı ki, onları tutur, bir çuxur qazıb (belinə qədər) basdırırdılar, sonra da başını mişarla iki yerə bölürdülər. Yaxud dəmir dırmıqlarla ətini sümükdən ayrırırdılar. Amma bütün bunlar onları öz dinlərindən döndərə bilmirdi. Allaha and olsun ki, O (c.c.), bu dini mütləq tamamlayacaqdır. Hətta elə bir gün gələcək ki, bir atlı təkbaşına heç nədən qorxmadan – Allah qorxusu və sürüyə qurd hücumundan başqa – Sənadan Hadramuta qədər rahat (təhlükə ilə qarşılaşmadan) gedəcək. Halbuki siz bu məsələdə çox tələsirsiniz (səbir etmir, dərhal olmasını istəyirsiniz)”. [Buxari, Mənaqib 25]

 عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: لَمَّا كَانَ يَوْمُ حُنَيْنٍ آثَرَ رَسُولُ اللّٰهِ  نَاسًا فِي الْقِسْمَةِ: فَأَعْطٰى الْأَقْرَعَ بْنَ حَابِسٍ مِائَةً مِنَ الْإِبِلِ وَأَعْطٰى عُيَيْنَةَ بْنَ حِصْنٍ مِثْلَ ذٰلِكَ، وَأَعْطٰى نَاسًا مِنْ أَشْرَافِ الْعَرَبِ وَآثَرَهُمْ يَوْمَئِذٍ فِي الْقِسْمَةِ. فَقَالَ رَجُلٌ: وَاللّٰهِ إِنَّ هٰذِهِ قِسْمَةٌ مَا عُدِلَ ف۪يهَا وَمَا أُر۪يدَ ف۪يهَا وَجْهُ اللّٰهِ، فَقُلْتُ: وَاللّٰهِ لَأُخْبِرَنَّ رَسُولَ اللّٰهِ ، فَأَتَيْتُهُ فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا قَالَ، فَتَغَيَّرَ وَجْهُهُ حَتّٰى كَانَ كَالصِّرْفِ. ثُمَّ قَالَ: «فَمَنْ يَعْدِلُ إِذَا لَمْ يَعْدِلِ اللّٰهُ وَرَسُولُهُ؟ ثُمَّ قَالَ: يَرْحَمُ اللّٰهُ مُوسٰى قَدْ أُوذِيَ بِأَكْثَرَ مِنْ هٰذَا فَصَبَرَ» فَقُلْتُ: لاَ جَرَمَ لَا أَرْفَعُ إِلَيْهِ بَعْدَهَا حَد۪يثًا.

Abdullah ibn Məsud (r.a.) nəql edir:

“Allah Rəsulu (s.ə.s.) Huneyn (döyüşünün) qənimətlərini bölüşdürərkən bəzi adamlara digərlərinə nisbətən daha çox pay verdi. Aqra ibn Habisə və Uyeynə ibn Hısna–hərəsinə yüz dəvə verdi. Ərəb böyüklərinə də həmin bölgüdə bir az çox pay ayırdı. Elə bu vaxt (Peyğəmbərimizin məqsədini başa düşməyən) bir şəxs belə dedi: “Vallah, bu bölgüdə nə haqq və ədalətə, nə də Allahın rizasına riayət edildi!” Bunu eşidəndə yerimdə dura bilməyib: “Vallah, bunu Rəsulullaha deyəcəyəm!” – dedim. Elə dediyim kimi də dərhal hüzuruna gedib məsələni ərz elədim. Söylədiklərimi eşidəndə siması dəyişdi, üzü qıpqırmızı oldu. Bir az sonra dodaqlarından bu sözlər töküldü: “Allah və Rəsulu da ədalətli hərəkət etməyibsə, başqa kim ədalətli davrana bilər ki? Allah Musaya rəhmət eləsin! Çünki o, bundan daha ağır əziyyətlərə (ittihamlara) məruz qalmışdı, amma yenə də səbir etmişdi”. Bu hadisədən sonra özümə söz verdim ki, bir daha heç kimin sözünü Rəsulullaha deməyəcəyəm”. [Buxari, Ədəb 53; Müslim, Zəkat 145]

 عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «إِذَا أَرَادَ اللّٰهُ بِعَبْدِهِ خَيْرًا عَجَّلَ لَهُ الْعُقُوبَةَ فِي الدُّنْيَا، وَإِذَا أَرَادَ اللّٰهُ بِعَبْدِهِ الشَّرَّ أَمْسَكَ عَنْهُ بِذَنْبِهِ حَتّٰى يُوَافِيَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»

Ənəs ibn Malik (r.a.)  Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“Allah hansı qulunun xeyrini (yaxşılığını) istəyirsə, onun cəzasını elə dünyada verir (axirətə saxlamır). Hansı bəndəsinin fənalığını (pisliyini) istəyirsə (yəni adam əməlləri ilə buna layiqdirsə), onun günahını Qiyamət günü hüzuruna çıxana qədər təxirə salır, (dünyada) cəzalandırmır”. [Tirmizi, Zühd 57]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ  أَنَّ رَسُولَ اللّٰهِ  قَالَ: «لَيْسَ الشَّد۪يدُ بِالصُّرَعَةِ إِنمَّا الشَّد۪يدُ الَّذ۪ي يَمْلِكُ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ

Əbu Hureyrə (r.a.) nəql edir:

“Rəsulullah (s.ə.s.) buyurdu: “Əsl pəhləvan güləşdə rəqiblərini məğlub edən deyil, əsəbiləşdiyi zaman nəfsinə hakim olandır”. [Buxari, Ədəb102; Müslim, Birr 106]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «مَا يَزَالُ الْبَلَاءُ بِالْمُؤْمِنِ وَالْمُؤْمِنَةِ ف۪ي نَفْسِهِ وَوَلَدِهِ وَمَالِهِ حَتّٰى يَلْقٰى اللّٰهَ تَعَالٰى وَمَا عَلَيْهِ خَط۪يئَةٌ»

Əbu Hureyrə (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“Kişi və qadın olmasından asılı olmayaraq, bir möminin istər özünün, istər övladlarının başından, istərsə də malından bəla əskik olmaz. (Başına gələn hər bəla bir günahını silər) və axırda günahsız halda Allaha qovuşar”. [Tirmizi, Zühd 57]

 عَنْ أُسَيْدِ بْنِ حُضَيْرٍأَنَّ رَجُلاً مِنَ الْأَنْصَارِ قَالَ: يَا رَسُولَ اللّٰهِ أَلَا تَسْتَعْمِلُنيِ كَمَا اسْتَعْمَلْتَ فُلَانًا فَقَالَ: «إِنَّكُمْ سَتَلْقَوْنَ بَعْد۪ي أَثَرَةً فَاصْبِرُوا حَتّٰى تَلْقَوْن۪ي عَلَى الْحَوْضِ»

Useyd ibn Hudeyr (r.a.) nəql edir:

“Bir ənsar: “Ey Allahın Rəsulu, filan adam kimi mənə də məmurluq (idarəçilik vəzifəsi) verə bilərsən?” – deyə vəzifə istədi. Bunun cavabında Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) belə buyurdu: “Düzü, məndən sonra haqsız seçimlərlə, haqsız tərəfkeşlik halları ilə qarşılaşacaqsınız. Ədn cənnətində mənə ayrılmış Kövsər hovuzunun başında görüşənə qədər səbir edin”. [Buxari, Fitən 2; Müslim, İmarə 48]