Təmiz niyyət, ixlas və səmimiyyət
وَمَآ اُمِرُوآ اِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللّٰهَ مُخْلِص۪ينَ لَهُ الدّ۪ينَ حُنَفَآءَ وَيُق۪يمُوا الصَّلٰوةَ وَيُؤْتُوا الزّٰكَوةَ وَذٰلِكَ د۪ينُ الْقَيِّمَةِ
Halbuki onlara əmr edilmişdir ki, Allaha – şirk qoşmadan, batildən haqqa (İslama) dönərək – ibadət etsinlər, layiqincə namaz qılıb, Zəkat* versinlər. Doğru-düzgün din budur! {“Beyyinə” surəsi, 98/5}
لَنْ يَنَالَ اللّٰهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ
Qurbanlıqların nə əti,nə də qanı, əlbəttə, Allaha çatmaz. Allaha çatacaq olan yalnız sizin təqvanızdır (səmimi-qəlbdən etdiyiniz ibadətdir). {“Həcc” surəsi, 22/37}
قُلْ اِنْ تُخْفُوا مَا ف۪ي صُدُورِكُمْ اَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللّٰهُ وَيَعْلَمُ مَا فِي السَّمٰوَاتِ وَمَا ف۪ي اْلَارْضِ وَاللّٰهُ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ قَد۪يرٌ
De: Ürəyinizdəkini gizli də saxlasanız, aşkara da çıxarsanız (fərqi yoxdur), Allah onu bilir. Çünki O, göylərdə və yerdə nə varsa (hamısını) bilir. Allah hər şeyə qadirdir! {“Ali İmran” surəsi, 3/29}
عَنْ اَم۪يرِالْمُؤْمِن۪ينَ عُمَرَ ابْنِ الْخَطّاَبِ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّٰهِ يَقُولُ: «إِنَّمَا اْلَاعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللّٰهِ ورَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللّٰهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلٰى دُنْيَا يُص۪يبُهَا أَوِ امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلٰى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ»
Həzrəti Ömər (r.a.) Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) belə buyurduğunu rəvayət edir:
“Əməllər niyyətlərə görədir. Kimin niyyəti nədirsə, əldə etdiyi şey də ona uyğun olacaq. Kim Allah və Rəsulu (rizasını və razılığını qazanmaq) üçün hicrət edirsə, onun hicrəti Allah və Rəsuluna yönəlmiş sayılır. Kim də bir dünya malı və ya nikahlamaq istədiyi bir qadın üçün hicrət edirsə, onun hicrəti də istədiyi şeyə görə olur.” [Buxari, İman 41; Müslim, İmarə 155]
عَنْ أُمِّ الْمُؤْمِن۪ينَ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ «يَغْزُو جَيْشٌ الْكَعْبَةَ فَإِذَا كَانُوا بِبَيْدَاءَ مِنَ الْاَرْضِ يُخْسَفُ بِأَوَّلِهِمْ وَآخِرِهِمْ» قَالَتْ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ كَيْفَ يُخْسَفُ بِأَوَّلِهِمْ وَآخِرِهِمْ وَف۪يهِمْ أَسْوَاقُهُمْ وَمَنْ لَيْسَ مِنْهُمْ قَالَ «يُخْسَفُ بِأَوَّلِهِمْ وَآخِرِهِمْ ثُمَّ يُبْعَثُونَ عَلٰى نِيَّاتِهِمْ»
Möminlərin anası Hz. Aişə (r.anhə) nəql edir:
“Peyğəmbərimiz (s.ə.s.): “Bir ordu Kəbə* istiqamətində döyüşə çıxacaq və Bəyda adlı yerə çatanda tamamilə yerlə-yeksan ediləcək,” – buyuranda mən: “Ey Allahın Rəsulu, onların arasında ticarət məqsədilə yola çıxanlar və pis niyyəti olmayan insanlar ola-ola niyə bütün ordu həlak ediləcək?” – deyə soruşdum. Mənə belə cavab verdi: “Onların hamısı birdən həlak ediləcək. Sonra niyyətlərinə görə həşr ediləcəklər (dirildiləcəklər)” [Buxari, Həcc 49; Müslim, Fitən 4]
عَنْ عاَئِشَةَ قَالَتْ قَالَ النَّبِيُّ «لَا هِجْرَةَ بَعْدَ فَتْحِ مَكَّةَ وَلَكِنْ جِهَادٌ وَنِيَّةٌ فَإِذَا اسْتُنْفِرْتُمْ فَانْفِرُوا»
Həzrəti Aişə (r. anhə) Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql etmişdir:
“Məkkənin fəthi ilə hicrət sona çatmışdır, lakin cihad (Rəbbimizin adını dünyanın hər tərəfinə yayma və Allah ilə qulları arasında olan maneələri aradan qaldırma cəhdləri, fəaliyyəti) və niyyət davam edir. Ona görə də nə vaxt (bu yola) çağrılsanız, tərəddüd etmədən tələb olunanı yerinə yetirin”. [Buxari, Cihad 1; Müslim, Həcc 445]
عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللّٰهِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ:كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ ف۪ي غَزَاةٍ فَقَالَ: «إِنَّ بِالْمَد۪ينَةِ لَرِجَالاً مَا سِرْتُمْ مَس۪يرًا، وَلَا قَطَعْتُمْ وَادِيًا إِلَّا كانُوا مَعَكُمْ حَبَسَهُمُ الْمَرَضُ» وَف۪ي رِوَايَةٍ:
«إِلَّا شَرِكُوكُمْ فِي الْأَجْرِ»
Cabir ibn Abdullah əl-Ənsari (r.a.) belə demişdir:
“Bir qəzvədə Peyğəmbərimizlə (s.ə.s.) birlikdə idik. Rəsulullah buyurdu: “Mədinədə qalan (orduya qatılmayan) elə insanlar var ki, siz hansı yolla getsəniz, hansı vadidən keçsəniz, onlar da (niyyətləri sayəsində) sizinlə birlikdə olarlar. Onlar xəstə olduqlarına görə sizinlə gələ bilməmişlər”.
Başqa bir rəvayətdə isə: “Onlar da (niyyətlərinə görə) sizin savabınıza ortaq olurlar,” – buyurmuşdur. [Müslim, İmarə 159]
عَنْ سَعْدِ بْنِ أَب۪ي وَقَّاصٍ قَالَ: «جَاءَن۪ي رَسُولُ اللّٰهِ يَعُودُن۪ي عَامَ حَجَّةِ الْوَدَاعِ مِنْ وَجَعٍ اشْتَدَّ ب۪ي فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللّٰهِ إِنّ۪ي قَدْ بَلَغَ ب۪ي مِنَ الْوَجَعِ مَا تَرى وَأَنَا ذُو مَالٍ وَلَا يَرِثُن۪ي إِلَّا ابْنَةٌ ل۪ي، أَفَأَتَصَدَّقُ بِثُلُثَىْ مَال۪ي؟ قَالَ: لَا، قُلْتُ: فَالشَّطْرُ يَارَسوُلَ اللّٰهِ؟ فَقَالَ: لَا، قُلْتُ فَالثُّلُثُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ؟ قَالَ: الثُّلُثُ وَالثُّلُثُ كَث۪يرٌ أَوْ كَب۪يرٌ إِنَّكَ أَنْ تَذَرَ وَرَثَتَكَ أَغْنِيَاءَ خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَذَرَهُمْ عَالَةً يَتَكَفَّفُونَ النَّاسَ وَإِنَّكَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغ۪ي بِهَا وَجْهَ اللّٰهِ إِلَّا أُجِرْتَ عَلَيْهَا حَتّٰى مَا تَجْعَلُ ف۪ي ف۪ي امْرَأَتِكَ قَالَ: فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللّٰهِ أُخَلَّفُ بَعْدَ أَصْحَاب۪ي؟ قَالَ: إِنَّكَ لَنْ تُخَلَّفَ فَتَعْمَلَ عَمَلاً تَبْتَغ۪ي بِهِ وَجْهَ اللّٰهِ إِلَّا ازْدَدْتَ بِهِ دَرَجَةً وَرِفْعَةً وَلَعَلَّكَ أَنْ تُخَلَّفَ حَتّٰى يَنْتَفِعَ بِكَ أَقْوَامٌ وَيُضَرَّ بِكَ آخَرُونَ. اَللّٰهُمَّ أَمْضِ لأِصْحَاب۪ي هِجْرَتَهُمْ وَلَا تَرُدَّهُمْ عَلٰى أَعْقَابِهِمْ، لٰكِنِ الْبَائِسُ سَعْدُ بْنُ خَوْلَةَ يَرْثيِ لَهُ رَسُولُ اللّٰهِ أَنْ مَاتَ بمَكَّةَ»
Sad ibn Əbi Vaqqas (r.a.) nəql edir:
“Vida həcci edilən il (Məkkədə) ağır xəstəliyə tutulduğum üçün Allah Rəsulu (s.ə.s.) mənə baş çəkməyə gəldi. Mən: “Ey Allahın Rəsulu! Gördüyün kimi, ağır xəstəyəm.Mən varlı adamam, qızımdan başqa varisim də yoxdur. Sərvətimin üçdə ikisini sədəqə versəm, olar?”– deyə soruşdum. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.): “Xeyr,” – dedi. “Yarısını verim?” – dedim. Yenə: “Xeyr!” – dedi. “Onda üçdə birinə nə buyurursan, ey Allahın Rəsulu?”– deyə soruşdum. “Üçdə birini payla! Hətta o da çoxdur. Sənin özündən sonra varlı varislər qoymağın dilənçi vəziyyətində yoxsul insanlar qoymağından daha xeyirlidir. Allah rizasını düşünərək gördüyün hər bir işin – hətta zövcənin ağzına qoyduğun loğmaya qədər – mükafatını alacaqsan!” – buyurdu.
Mən Ondan soruşdum: “Ey Allahın Rəsulu! Dostlarım Sənin o mələk ətirli yurduna – Mədinəyə dönəcək. Mən isə “burada qalıb öləcəyəm, hicrətim natamam qalacaq” deyə çox qorxuram”. Buyurdu: “Xeyr, sən burada qalmayacaqsan. Allah rizası üçün gözəl işlər görərək yüksələcəksən. Allahdan ümid edirəm ki, uzun ömür yaşayasan. Bəzi insanlar (möminlər*) səndən fayda, bəziləri də (kafirlər*) ziyan görəcək. Allahım! Əshabımın (Məkkədən Mədinəyə) hicrətini tamamla! Onları yarı yoldan qaytarıb hicrətini yarımçıq qoyma! Bir insanın halına kədərlənəcəyiksə, o da Sad ibn Xavlədir”. Bu sözləri ilə Allah Rəsulu (s.ə.s.) Sad ibn Xavlənin Məkkədə vəfatına kədərləndiyini dilə gətirirdi. [Buxari, Vasayə 2, Fəraiz 6; Müslim, Vəsiyyət 5]
عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ عَبْدِ الرَّحْمٰنِ بْنِ صَخْرٍقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «إِنَّ اللّٰهَ لَا يَنْظُرُ إِلٰى أَجْسَامِكُمْ وَلَا إِلٰى صُوَرِكُمْ وَلٰكِنْ يَنْظُرُ إِلٰى قُلُوبِكُمْ»
Əbu Hureyrə Əbdürrəhman ibn Saxr (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu rəvayət edir:
“Allah sizin simanıza və zahiri görüşünüzə deyil, qəlblərinizə və qəlbinizin meyillərinə baxır”. [Müslim, Birr 33]
عَنْ أَب۪ي مُوسٰى عَبْدِ اللّٰهِ بْنِ قَيْسٍ الْأَشْعَرِيِّ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللّٰهِ عَنِ الرَّجُلِ يُقَاتِلُ شَجَاعَةً، وَيُقَاتِلُ حَمِيَّةً، وَيُقَاتِلُ رِيَاءً، أَيُّ ذٰلِكَ ف۪ي سَب۪يلِ اللّٰهِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللّٰهِ هِيَ الْعُلْيَا فَهُوَ ف۪ي سَب۪يلِ اللّٰهِ»
Əbu Musa əl-Əşari (r.a.) nəql edir: “Nəbilər* Sərvəri Allah Rəsulundan (s.ə.s.): “Biri şücaətini göstərmək, digəri vətəninin, millətinin və ailəsinin şərəfini qorumaq üçün, o biri isə ona “qəhrəman”, “igid” desinlər deyə döyüşür. Onların hansı Allah yolundadır?” – deyə soruşdular. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) belə buyurdu: “Kim Allahın adını ucaltmaq, yüksəltmək uğrunda mübarizə aparırsa, məhz o, Allah yolundadır”. [Buxari, Elm 45, Cihad, 15, Tövhid 28; Müslim, İmarə 150,151]
عَنْ أَب۪ي بَكْرَةَ نُفَيْعٍ بْنِ الْحَارِثِ الثَّقَفِيِّ أَنَّ النَّبِيَّ قَالَ: «إِذَا الْتَقٰى الْمُسْلِمَانِ بِسَيْفَيْهِمَا فَالْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِي النَّارِ» قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللّٰهِ، هٰذَا الْقَاتِلُ فَمَا بَالُ الْمَقْتُولِ؟ قَالَ: «إِنَّهُ كَانَ حَر۪يصًا عَلٰى قَتْلِ صَاحِبِهِ»
Əbu Bəkrə Nufey ibn əl-Haris əs-Səqafi (r.a.) nəql edir:
Allah Rəsulu (s.ə.s.): “İki müsəlman bir-birinə qılınc çəkdiyi vaxt öldürən də, ölən də Cəhənnəmə gedəcək,” – buyurdu. Mən Ondan (s.ə.s.): “Ey Allahın Rəsulu! Öldürənin vəziyyəti məlumdur, bəs ölən niyə Cəhənnəmə gedəcək?” – deyə soruşdum. “Çünki o da qarşısındakını öldürməkdə qərarlı idi,” – buyurdu”. [Buxari, İman 22; Müslim, Qasamə 33]
عَنْ عَبْدِ اللّٰهِ بْنِ عَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ ، عَنْ رَسُولِ اللّٰهِ ف۪يمَا يَرْو۪ي عَنْ رَبِّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالٰى قَالَ: «إِنَّ اللّٰهَ كَتَبَ الْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئٰاتِ ثُمَّ بَيَّنَ ذٰلِكَ: فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللّٰهُ تَبَارَكَ وَتَعَالٰى عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً وَإِنْ هَمَّ بهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللّٰهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ إِلٰى سَبْعِ مِائِةِ ضِعْفٍ إِلٰى أَضْعَافٍ كَث۪يرَةٍ، وَإِنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللّٰهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، وَإِنْ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللّٰهُ سَيِّئَةً وَاحِدَةً»
Abdullah ibn Abbas ibn Əbdülmüttəlib (r.a.) nəql edir:
“Allah Rəsulu (s.ə.s.) bir qüdsi hədisdə Allah Təbarəkə və Təala Həzrətlərinin belə buyurduğunu bildirmişdi: “Allah yaxşı və pis əməlləri təqdir edib yazdı və belə buyurdu: “Kim bir yaxşılıq etməyə niyyət etmiş,lakin buna nail olmamışsa, Allah öz dərgahında bunu edilmiş yaxşılıq kimi yazır. Yox əgər yaxşılıq etməyə niyyətlənmiş və həmin yaxşılığı etmişsə, Allah həmin adama on yaxşılıqdan başlayaraq yeddi yüz misli və hətta qat-qat artıq savab yazır. O adam bir pis iş görməyə niyyət edir, amma bunu görmürsə, Allah bunu edilmiş bir yaxşılıq kimi qeyd edir. Əgər bir pis iş görməyə niyyətlənirsə və o işi edirsə, onu da bir günah kimi yazır”. [Buxari, Riqaq 31; Müslim, İman 207]