Yəqin və təvəkkül – tərəddüdsüz iman
və Allaha tam etimad

وَلَمَّا رَأٰى الْمُؤْمِنُونَ الْاَحْزَابَ قَالُوا هٰذَا مَا وَعَدَنَا اللّٰهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللّٰهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ اِلاَّ ا۪يمَانًا وَتَسْل۪يمًا

 Möminlər (müttəfiqlərin) ordu his­­sələrini gördükdə dedilər: “Bu, Allahın və Peyğəmbərinin bi­zə olan (zəfər) vədidir. Allah və Peyğəmbəri düz buyurmuşlar!” Bu (vəziyyət) onların yalnız (Allaha) imanını və itaətini artırdı. {“Əhzab” surəsi, 33/22}

اَلَّذ۪ينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ ا۪يمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللّٰهُ وَنِعْمَ الْوَك۪يلُ

O kəslər ki xalq onlara:“Düşmən sizə qarşı (qüvvə) toplamışdır, onlardan qorxun!” – dedikdə, (bu söz) onların imanını daha da artırdı və onlar: “Hasbunallahi və niməl-vəkil” (“Allah bizə bəs edər. O, nə gözəl vəkildir!)” – deyə cavab verdilər. {“Ali İmran” surəsi, 3/173}

وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَىِّ الَّذِى لَا يَمُوتُ

Sən ölməz, mütləq həyat sahibinə (Allaha) arxalan. {“Furqan” surəsi, 25/58}

وَعَلَى اللّٰهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

 Möminlər yalnız Allaha təvəkkül etsinlər! {“İbrahim” surəsi, 14/11}

فَاِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّٰهِ

Qəti qərara gəldikdə isə yalnız Allaha təvəkkül et! {“Ali İmran” surəsi, 3/159}

وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللّٰهِ فَهُوَ حَسْبُهُ

Kim Allaha təvəkkül etsə, (Allah) ona kifayət edər. {“Talaq” surəsi, 65/3}

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذ۪ينَ اِذَا ذُكِرَ اللّٰهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَاِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ اَياتُهُ زَادَتْهُمْ ا۪يمَانًا وَعَلٰى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ

Həqiqi möminlər yalnız o kəslərdir ki, Allah adı çəkiləndə (Onun heybət və əzəmətindən) ürəkləri qorxudan titrəyər, Allahın ayələri oxunduğu zaman həmin ayələr onların imanlarını daha da artırar, onlar ancaq öz Rəbbinə təvəkkül edərlər. {“Ənfal” surəsi, 8/2}

 عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ  قَالَ قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ  «عُرِضَتْ عَلَيَّ اْلأُمَمُ فَرَأَيْتُ النَّبِيَّ وَمَعَهُ الرُّهَيْطُ وَالنَّبِيَّ وَمَعَهُ الرَّجُلُ وَالرَّجُلَانِ وَالنَّبِيَّ لَيْسَ مَعَهُ أَحَدٌ إِذْ رُفِعَ ل۪ي سَوَادٌ عَظ۪يمٌ فَظَنَنْتُ أَنَّهُمْ أُمَّت۪ي فَق۪يلَ ل۪ي هٰذَا مُوسٰى وَقَوْمُهُ وَلٰكِنِ انْظُرْ إِلٰى اْلأُفُقِ فَنَظَرْتُ فَإِذَا سَوَادٌ عَظ۪يمٌ فَق۪يلَ ل۪ي اُنْظُرْ إِلٰى اْلأُفُقِ اْلآخَرِ فَإِذَا سَوَادٌ عَظ۪يمٌ فَق۪يلَ ل۪ي هٰذِهِ أُمَّتُكَ وَمَعَهُمْ سَبْعُونَ أَلْفًا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ وَلَا عَذَابٍ» ثُمَّ نَهَضَ فَدَخَلَ مَنْزِلَهُ فَخَاضَ النَّاسُ ف۪ي أُولَئِكَ الَّذ۪ينَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِلَا حِسَابٍ وَلَا عَذَابٍ فَقَالَ بَعْضُهُمْ فَلَعَلَّهُمْ اَلَّذ۪ينَ صَحِبُوا رَسُولَ اللّٰهِ وَقَالَ بَعْضُهُمْ فَلَعَلَّهُمْ الَّذ۪ينَ وُلِدُوا ف۪ي اْلإِسْلَامِ وَلَمْ يُشْرِكُوا بِاللّٰهِ وَذَكَرُوا أَشْيَاءَ فَخَرَجَ عَلَيْهِمْ رَسُولُ اللّٰهِ  فَقَالَ «مَا الَّذ۪ي تَخُوضُونَ فِيهِ فَأَخْبَرُوهُ فَقَالَ «هُمُ الَّذ۪ينَ لَا يَرْقُونَ وَلَا يَسْتَرْقُونَ وَلَا يَتَطَيَّرُونَ وَعَلٰى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ» فَقَامَ عُكَّاشَةُ بْنُ مِحْصَنٍ فَقَالَ ادْعُ اللّٰهَ أَنْ يَجْعَلَن۪ي مِنْهُمْ فَقَالَ «أَنْتَ مِنْهُمْ» ثُمَّ قَامَ رَجُلٌ آخَرُ فَقَالَ اُدْعُ اللّٰهَ أَنْ يَجْعَلَن۪ي مِنْهُمْ فَقَالَ «سَبَقَكَ بِهَا عُكَّاشَةُ»

Abdullah ibn Abbas (r.a.) nəql edir:

“Allah Rəsulu (s.ə.s.) belə buyurdu: “Keçmiş ümmətlər mənə göstərildi. Peyğəmbər gördüm, yanında üç-beş nəfərlik kiçik dəstə vardı. Peyğəmbər gördüm, yanında bir-iki adam vardı. Və yenə peyğəmbər gördüm, yanında heç kim yox idi. Bu vaxt qarşıma böyük bir izdiham çıxdı. Onu öz ümmətim sandım. Mənə: “Bu camaat Musa və ümmətidir, sən üfüqə bax,” – dedilər. Baxdım, böyük insan kütləsi. Sonra mənə: “Digər tərəfə də bax,” – dedilər. “Bunların hamısı sənin ümmətindir. Onların arasından yetmiş min insan sorğu-sualsız Cənnətə gedəcək,” – dedilər.

 Elə bu vaxt Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) qalxıb öz evinə girdi. Orada olan səhabələr sorğu-sualsız Cənnətə gedəcək yetmiş min adamın kimlər ola biləcəyi haqqında fikir yürütməyə başladılar. Kimi “bunlar Peyğəmbərin söhbətində iştirak edənlər olmalıdır”, kimisi “bunlar dünyaya müsəlman olaraq gəlib Allaha şərik qoşmayan insanlardır” dedilər.  Bir neçə fərqli fikir bildirənlər də oldu. Onlar bu məsələni müzakirə edərkən Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) gəlib çıxdı. “Nə haqqında danışırsınız?” – deyə soruşdu. “Sorğu-sualsız Cənnətə girənlərin kimlər olacağı haqqında danışırdıq,” – dedilər. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.):“Onlar cadu etməyən,etdirməyən,uğursuzluğa inanmayan və Rəblərinə təvəkkül edənlərdir!”– buyurdu. Uqqaşə ibn Mihsan yerindən sıçrayıb: “Allaha dua et, mən də onlardan biri olum, ey Allahın Rəsulu,”– dedi. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.): “Sən onlardansan!”– buyurdu. Sonra başqa bir nəfər də ayağa qalxdı və: “Mənə də dua et!”– dedi. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bu səfər: “Fürsətdən istifadə etməkdə Uqqaşə səni ötdü!” – buyurdu”. [Buxari, Riqaq 50; Müslim, İman 374]

 عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَيْضًا أَنَّ رَسُولَ اللّٰهِ  كَانَ يَقُولُ: «اَللّٰهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ وَبِكَ خَاصَمْتُ، اَللَّهُمَّ أَعُوذُ بِعِزَّتِكَ لَا إِلٰهَ إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُضِلَّن۪ي أَنْتَ الْحَيُّ الَّذ۪ي لَا تَمُوتُ، وَالْجِنُّ وَالْإِنْسُ يَمُوتُونَ»

Abdullah ibn Abbasın (r.a.) nəql edir:

“Allah Rəsulu (s.ə.s.) belə dua edərdi: “Allahım! Sənə təslim oldum və Sənə iman etdim. Sənə təvəkkül etdim və bütün varlığımla Sənə yönəldim. Sənin yardımınla mübarizə apardım. (Sənin dost bildiyini dost, düşmən bildiyini düşmən bildim). Allahım! Doğru yoldan sapmaq qorxusu ilə tir-tir titrəyir və Sənin izzətinə sığınıram. Səndən başqa ilah yoxdur. Sən ölməz, əbədi həyat sahibisən. Halbuki insanlar və cinlər həmişə ölümlüdür”. [Müslim, Zikr 67; Buxari, Təhəccüd 1, Tövhid 7]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ  قَالَ: «يَدْخُلُ الْجَنَّةَ أَقْوَامٌ أَفْئِدَتُهُمْ مِثْلُ أَفْئِدَةِ الطَّيْرِ»

Əbu Hureyrə (r.a.) Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql etmişdir:

“Cənnətə girəcək insanların bir qisminin qəlbi quş ürəyi kimidir (Allahın əmr və qadağalarına riayətdə olduqca həssasdırlar; quş qəlbi kimi tir-tir əsirlər və Ona sonsuz təvəkkül edirlər)”. [Müslim, Cənnət 27]

 عَنْ عُمَرَ قَالَ:سَمِعْتُ رَسُولَ اللّٰهِ يقُولُ: «لَوْ أَنَّكُمْ تَتَوَكَّلُونَ عَلَى اللّٰهِ حَقَّ تَوَكُّلِهِ لَرَزَقَكُمْ كَمَا يَرْزُقُ الطَّيْرَ، تَغْدُو خِمَاصًا وَتَرُوحُ بِطَانًا»

Ömər ibn əl-Xəttab (r.a.) nəql edir:

“Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu eşitdim: “Əgər Allaha layiqincə təvəkkül edə bilsəydiniz, Allah sizə səhər yuvasından ac çıxıb axşam tox qayıdan quşlar kimi ruzi verərdi”. [Tirmizi, Zühd 33]

 عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «يَا فُلَانُ إِذَا أَوَيْتَ إِلٰى فِرَاشِكَ فَقُلِ اللّٰهُمَّ أَسْلَمْتُ نَفْس۪ي إِلَيْكَ وَوَجَّهْتُ وَجْه۪ي إِلَيْكَ وَفَوَّضْتُ أَمْر۪ي إِلَيْكَ وَأَلْجَأْتُ ظَهْر۪ي إِلَيْكَ رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ لَا مَلْجَأَ وَلَا مَنْجٰى مِنْكَ إِلَّا إِلَيْكَ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذ۪ي أَنْزَلْتَ وَبِنَبِيِّكَ الَّذ۪ي أَرْسَلْتَ، فَإِنَّكَ إِنْ مِتَّ مِنْ لَيْلَتِكَ مِتَّ عَلَى الْفِطْرَةِ، وَإِنْ أَصْبَحْتَ أَصَبْتَ خَيْرًا»

Bəra ibn Azib (r.a.) nəql edir: “Allah Rəsulu (s.ə.s.) belə buyurdu:

“Ey filankəs!Yatağa girəndə belə dua et:“Allahım! Mərhəmətini umaraq, əzabından qorxaraq, (hökmünə itaət edərək, yazına (qəzavü-qədərinə) razı və qüdrətinə qane olaraq) Sənə təslim oldum, üzümü Sənə çevirdim, işimi Sənə həvalə etdim, Sənə arxalandım. Səndən başqa sığınacaq, Səndən başqa dayaq yoxdur. Nazil etdiyin Kitaba, göndərdiyin Peyğəmbərə iman etdim”. Əgər bu duanı etdiyin gecə vəfat etsən, imanlı ölmüş olarsan. Yox, sabaha sağ-salamat çıxsan, xeyir əldə edərsən. [Buxari, Dəavat 6; Müslim, Zikr 56]

 عَنْ أَب۪ي بَكْرٍ الصِّدّ۪يقِ قَالَ نَظَرْتُ إِلٰى أَقْدَامِ الْمُشْرِك۪ينَ وَ نَحْنُ فِي الْغاَرِ وَهُمْ عَلٰى رُؤُوسِناَ فَقُلْتُ ياَ رَسُولَ اللّٰهِ لَوْ أَنَّ أَحَدَهُمْ نَظَرَ تَحْتَ قَدَمَيْهِ لَأَبْصَرَنَا فَقَالَ «مَا ظَنُّكَ يَا أَبَا بَكْرٍ بِاثْنَيْنِ اَللَّهُ ثَالِثُهُمَا»

Əbu Bəkir əs-Siddiq* (r.a.) nəql edir:

“Hicrət zamanı Allah Rəsulu (s.ə.s.) ilə mağarada ikən yaxında gəzib-dolaşan müşriklərin ayağını gördüm və: “Ey Allahın Rəsulu! Əgər biri aşağı əyilib baxsa, bizi mütləq görəcək!” – dedim. Allah Rəsulu (s.ə.s.) buyurdu: “Sən bu iki adamı (özünü və Hz. Əbu Bəkri nəzərdə tutur) – onların üçüncüsü (nüsrəti, köməyi və hifzi ilə) Allahdır – nə hesab edir və haqqında nə düşünürsən? Heç onlara bir zərər toxuna bilərmi?” (Buxari, Təfsiru surə 9/9; Fədail əl-əshab 2; Müslim, Fədail əs-səhabə 1)