وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً

Bilmədiyin bir şeyin ardınca getmə. Çünki qulaq, göz və ürək – bunların hamısı sorğu-sual olunacaqdır. {“İsra” surəsi, 17/36}

وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ

Yalan sözlərdən çəkinin. {“Həcc” surəsi, 22/30}

وَالَّذ۪ينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ

Möminlər yalan yerə şahidlik etməzlər. {“Furqan” surəsi, 25/72}

 عَنْ عَبْدِ اللّٰهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ   أَنَّ رَسُولَ اللّٰهِ  قَالَ: «أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفَاقِ حَتّٰى يَدَعَهَا: إِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ، وَإِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا عَاهَدَ غَدَرَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ»

Abdullah ibn Amr ibn əl-As (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql etmişdir:

“Bu dörd xasiyyətin hamısı kimdə varsa, o, tam münafiq əxlaqına malik sayılır. Kimdə bu xasiyyətlərdən biri varsa, onu tərk edənə qədər münafiqliyin bir hissəsini daşıyır. Həmin xasiyyətlər bunlardır: Əmanətə xəyanət etmək. Yalan danışmaq. Bir məsələ haqqında razılığa gələndə sözündə durmamaq. (Vədi yerinə yetirməmək). Mübahisə və anlaşılmazlıq olanda ifrata varmaq (həddi aşmaq)”. [Buxari, İman 24,  Məzalim 17; Müslim, İman 106]

 عَنْ سَمُرَةَ بْنِ جُنْدَبٍ  قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللّٰهِ  مِمَّا يُكْثِرُ أَنْ يَقُولَ لِأَصْحَابِهِ: «هَلْ رَأٰى أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنْ رُؤْيَا؟» فَيَقُصُّ عَلَيْهِ مَنْ شَاءَ اللّٰهُ أَنْ يَقُصَّ. وَإِنَّهُ قَالَ لَنَا ذَاتَ غَدَاةٍ: «إِنَّهُ أَتَانِي اللَّيْلَةَ آتِيَانِ وَإِنَّهُمَا قَالَا لِي: اِنْطَلِقْ وَإِنّ۪ي انْطَلَقْتُ مَعَهُمَا وَإِنَّا أَتَيْنَا عَلٰى رَجُلٍ مُضْطَجِعٍ وَإِذَا آخَرُ قَائِمٌ عَلَيْهِ بِصَخْرَةٍ وَإِذَا هُوَ يَهْو۪ي بِالصَّخْرَةِ لِرَأْسِهِ فَيَثْلَغُ رَأْسَهُ فَيَتَدَهْدَهُ الْحَجَرُ هٰهُنَا. فَيَتْبَعُ الْحَجَرَ فَيَأْخُذُهُ فَلَا يَرْجِعُ إِلَيْهِ حَتّٰى يَصِحَّ رَأْسُهُ كَمَا كَانَ، ثُمَّ يَعُودُ عَلَيْهِ فَيَفْعَلُ بِهِ مِثْلَ مَا فَعَلَ الْمَرَّةَ الْأُولٰى»

قَالَ: قُلْتُ لَهُمَا: سُبْحَانَ اللّٰهِ! مَا هٰذَانِ؟ قَالَا لِي: اِنْطَلِقْ اِنْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا. فَأَتَيْنَا عَلٰى رَجُلٍ مُسْتَلْقٍ لِقَفَاهُ وَإِذَا آخَرُ قَائِمٌ عَلَيْهِ بِكَلُّوبٍ مِنْ حَد۪يدٍ وَإِذَا هُوَ يَأْتِي أَحَدَ شِقَّيْ وَجْهِهِ فَيُشَرْشِرُ شِدْقَهُ إِلٰى قَفَاهُ وَمِنْخَرَهُ إِلٰى قَفَاهُ وَعَيْنَهُ إِلٰى قَفَاهُ، ثُمَّ يَتَحَوَّلُ إِلَى الْجَانِبِ الْآخَرِ فَيَفْعَلُ بِهِ مِثْلَ مَا فَعَلَ بِالْجَانِبِ الْأَوَّلِ فَمَا يَفْرُغُ مِنْ ذٰلِكَ الْجَانِبِ حَتّٰى يَصِحَّ ذٰلِكَ الْجَانِبُ كَمَا كَانَ، ثُمَّ يَعُودُ عَلَيْهِ فَيَفْعَلُ مِثْلَ مَا فَعَلَ فِي الْمَرَّةِ الْأُولٰى.

قَالَ: قُلْتُ: سُبْحَانَ اللّٰهِ! مَا هٰذَانِ ؟ قَالَا لِي: اِنْطَلِقْ اِنْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا. فَأَتَيْنَا عَلٰى مِثْلِ التَّنُّورِ فَأَحْسَبُ أَنَّهُ قَالَ: فَإِذَا فِيهِ لَغَطٌ وَأَصْوَاتٌ فَاطَّلَعْنَا فِيهِ فَإِذَا فِيهِ رِجَالٌ وَنِسَاءٌ عُرَاةٌ وَإِذَا هُمْ يَأْتِيهِمْ لَهَبٌ مِنْ أَسْفَلَ مِنْهُمْ فَإِذَا أَتَاهُمْ ذٰلِكَ اللّٰهَبُ ضَوْضَؤُوا.

 قُلْتُ مَا هٰؤُلَاءِ؟ قَالَا لِي: اِنْطَلِقْ اِنْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا. فَأَتَيْنَا عَلٰى نَهْرٍ حَسِبْتُ أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ: «أَحْمَرَ مِثْلِ الدَّمِ وَإِذَا فِي النَّهْرِ رَجُلٌ سَابِحٌ يَسْبَحُ وَإِذَا عَلٰى شَطِّ النَّهْرِ رَجُلٌ قَدْ جَمَعَ عِنْدَهُ حِجَارَةً كَث۪يرَةً وَإِذَا ذٰلِكَ السَّابِحُ يَسْبَحُ مَا يَسْبَحُ، ثُمَّ يَأْت۪ي ذٰلِكَ الَّذ۪ي قَدْ جَمَعَ عِنْدَهُ الْحِجَارَةَ فَيَفْغَرُ لَهُ فَاهُ فَيُلْقِمُهُ حَجَرًا فَيَنْطَلِقُ فَيَسْبَحُ، ثُمَّ يَرْجِعُ إِلَيْهِ، كُلَّمَا رَجَعَ إِلَيْهِ فَغَرَ لَهُ فَاهُ فَأَلْقَمَهُ حَجَرًا، قُلْتُ لَهُمَا: مَا هٰذَانِ؟ قَالَا لِي: اِنْطَلِقْ اِنْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا. فَأَتَيْنَا عَلٰى رَجُلٍ كَرِيهِ الْمَرْآةِ، أَوْ كَأَكْرَهِ مَا أَنْتَ رَاءٍ رَجُلاً مَرْأًى فَإِذَا هُوَ عِنْدَهُ نَارٌ يَحُشُّهَا وَيَسْعٰى حَوْلَهَا.

قُلْتُ لَهُمَا: مَا هٰذَا؟ قَالَا لِي: اِنْطَلِقْ اِنْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا. فَأَتَيْنَا عَلٰى رَوْضَةٍ مُعْتَمَّةٍ فِيهَا مِنْ كلِّ نَوْرِ الرَّب۪يعِ وَإِذَا بَيْنَ ظَهْرَيِ الرَّوْضَةِ رَجُلٌ طَو۪يلٌ لَا أَكَادُ أَرٰى رَأْسَهُ طُولاً فِي السَّمَاءِ وَإِذَا حَوْلَ الرَّجُلِ مِنْ أَكْثَرِ وِلْدَانٍ مَا رَأَيْتُهُمْ قَطُّ.

 قُلْتُ: مَا هٰذَا وَمَا هٰؤُلَاءِ؟ قَالَا لِي: اِنْطَلِقْ اِنْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا. فَأَتَيْنَا إِلٰى دَوْحَةٍ عَظ۪يمَةٍ لَمْ أَرَ دَوْحَةً قَطُّ أَعْظَمَ مِنْهَا وَلَا أَحْسَنَ، قَالَا لِي: اِرْقَ فِيهَا فَارْتَقَيْنَا فِيهَا، إِلٰى مَد۪ينَةٍ مَبْنِيَّةٍ بِلَبِنٍ ذَهَبٍ وَلَبِنٍ فِضَّةٍ فَأَتَيْنَا بَابَ الْمَد۪ينَةِ فَاسْتَفْتَحْنَا فَفُتِحَ لَنَا فَدَخَلْنَاهَا فَتَلَقَّانَا رِجَالٌ شَطْرٌ مِنْ خَلْقِهِمْ كَأَحْسَنِ مَا أَنْتَ رَاءٍ وَشَطْرٌ مِنْهُمْ كَأَقْبَحِ مَا أَنْتَ رَاءٍ، قَالَا لَهُمُ: اِذْهَبُوا فَقَعُوا ف۪ي ذٰلِكَ النَّهْرِ وَإِذَا هُوَ نَهْرٌ مُعْتَرِضٌ يَجْر۪ي كَأَنَّ مَاءَهُ الْمَحْضُ فِي الْبَيَاضِ فَذَهَبُوا فَوَقَعُوا فِيهِ، ثُمَّ رَجَعُوا إِلَيْنَا قَدْ ذَهَبَ ذٰلِكَ السُّوءُ عَنْهُمْ فَصَارُوا ف۪ي أَحْسَنِ صُورَةٍ. قَالَ: قَالَا لِي: هٰذِهِ جَنَّةُ عَدْنٍ وَهٰذَاكَ مَنْزِلُكَ فَسَمَا بَصَر۪ي صُعُدًا فَإِذَا قَصْرٌ مِثْلُ الرَّبَابَةِ الْبَيْضَاءِ. قَالَا لِي: هٰذَاكَ مَنْزِلُكَ. قُلْتُ لَهُمَا: بَارَكَ اللّٰهُ ف۪يكُمَا فَذَرَان۪ي فَأَدْخُلَهُ. قَالَا: أَمَّا الْآنَ فَلَا وَأَنْتَ دَاخِلُهُ.

قُلْتُ لَهُمَا: فَإِنّ۪ي رَأَيْتُ مُنْذُ اللَّيْلَةِ عَجَبًا؟ فَمَا هٰذَا الَّذ۪ي رَأَيْتُ؟ قَالَا لِي: إِنَّا سَنُخْبِرُكَ. أَمَّا الرَّجُلُ الْأَوَّلُ الَّذ۪ي أَتَيْتَ عَلَيْهِ يُثْلَغُ رَأْسُهُ بِالْحَجَرِ فَإِنَّهُ الرَّجُلُ يَأْخُذُ الْقُرْآنَ فَيَرْفُضُهُ وَيَنَامُ عَنِ الصَّلَاةِ الْمَكْتُوبَةِ. وَأَمَّا الرَّجُلُ الَّذ۪ي أَتَيْتَ عَلَيْهِ يُشَرْشَرُ شِدْقُهُ إِلٰى قَفَاهُ وَمِنْخَرُهُ إِلٰى قَفَاهُ وَعَيْنُهُ إِلٰى قَفَاهُ فَإِنَّهُ الرَّجُلُ يَغْدُو مِنْ بَيْتِهِ فَيَكْذِبُ الْكَذْبَةَ تَبْلُغُ الْآفَاقَ. وَأَمَّا الرِّجَالُ وَالنِّسَاءُ الْعُرَاةُ الَّذ۪ينَ هُمْ ف۪ي مِثْلِ بِنَاءِ التَّنُّورِ فَإِنَّهُمُ الزُّنَاةُ وَالزَّوَانِي. وَأَمَّا الرَّجُلُ الَّذ۪ي أَتَيْتَ عَلَيْهِ يَسْبَحُ فِي النَّهْرِ وَيُلْقَمُ الْحِجَارَةَ فَإِنَّهُ آكِلُ الرِّبَا. وَأَمَّا الرَّجُلُ الْكَرِيهُ الْمَرْآةِ الَّذ۪ي عِنْدَ النَّارِ يَحُشُّهَا وَيَسْعٰى حَوْلَهَا فَإِنَّهُ مَالِكٌ خَازِنُ جَهنَّمَ. وَأَمَّا الرَّجُلُ الطَّو۪يلُ الَّذ۪ي فِي الرَّوْضَةِ فَإِنَّهُ إِبْرَاه۪يمُ وَأَمَّا الْوِلْدَانُ الَّذ۪ينَ حَوْلَهُ فَكُلُّ مَوْلُودٍ مَاتَ عَلَى الْفِطْرَةِ» وَف۪ي رِوَايَةِ الْبَرْقَانِيِّ: « وُلِدَ عَلَى الْفِطْرَةِ ». فَقَالَ بَعْضُ الْمُسْلِم۪ينَ: يَا رَسُولَ اللّٰهِ وَأَوْلَادُ الْمُشْرِك۪ينَ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللّٰهِ : «وَأَوْلَادُ الْمُشْرِك۪ينَ» وَأَمَّا الْقَوْمُ الَّذ۪ينَ كَانُوا شَطْرٌ مِنْهُمْ حَسَنٌ وَشَطْرٌ مِنْهُمْ قَب۪يحٌ فَإِنَّهُمْ قَوْمٌ خَلَطُوا عَمَلاً صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا تَجَاوَزَ اللّٰهُ عَنْهُمْ.

Səmura ibn Cundəb (r.a.) nəql edir:

“Allah Rəsulu (s.ə.s.) (sübh namazlarından sonra) səhabələrinə çox vaxt: “Yuxu görən varmı?” – deyə soruşar, görənlər də Allahın təqdir və muradına uyğun yuxularını danışardılar. Bir gün səhər (heç kim yuxu görmədiyini deyəndə) bizə öz yuxusunu danışdı: “Bu gecə yuxumda Cəbraillə (ə.s.) Mikail (ə.s.) gəldi və Mənə: “Hazırlaş, gedirik!” – dedilər. Mən də onlarla yola çıxdım. Yanı üstə uzanmış bir adama rast gəldik. Başqa bir adam əlində daş parçası bu uzananın başı üstündə dayanır, daşla başını yarırdı. Yerə düşən daş diyirlənə-diyirlənə gedir, adam da arxasınca qaçıb onu tuturdu. (Qayıdıb) başı yarılan adamın yarası sağalanadək gözləyir, onun yanından ayrılmırdı. (Yaranın sağaldığını görən kimi) yenə daşı vurub onun başını yarırdı. Mən yanımdakılardan: “Subhanallah! Bu, nədir?” – deyə soruşdum. Mənə: “Davam elə, davam elə!” – dedilər. Birlikdə (yolumuza) davam etdik. Bu vaxt arxası üstə uzanmış bir adama rast gəldik. Başqa bir adam əlində dəmir qarmaq onun başı üstə dayanmışdı. O, uzanmış adamın bir tərəfinə keçib əlindəki alətlə onun ovurdunu, burnunu və gözünü ta boynuna qədər yarır, sonra da o biri tərfinə keçib oranı da eyni şəkildə parçalayırdı. Bir tərəfini parçalayana qədər o biri tərəfi sağalır, adam yenə qayıdıb başdan başlayırdı. Mən: “Subhanallah! Bunlar nədir?” – deyə heyrət etdim. Yol yoldaşlarım mənə: “Yola davam edək, yola davam edək!” – deyirdilər. Yolumuza davam etdik. Soba kimi bir yerə çatdıq. İçəridən anlaşılmaz qışqırıq və fəryad səsləri gəlirdi. Orada çılpaq kişi və qadınların olduğunu gördük. Altdan qalxan alovun dilləri onları yalayır və alov hər dəfə yüksələndə qışqırıb fəryad edirilər. Mən: “Bunlar kimdir?” – deyə heyrət edəndə: “Davam et, davam et!” – dedilər. Yenə birlikdə yola düşdük. Nəhayət, gəlib bir çay kənarına çatdıq.  Bir adam çayda üzür və biri də sahildə xeyli daş yığıb gözləyirdi. Çaydakı adam bir az üzəndən sonra sahilə gəlir və ağzını açırdı. Çayın kənarındakı adam da onun ağzına loğma kimi daş qoyurdu. Sonra da üzən adam çaya qayıdıb üzməyə davam edir, bir müddət sonra da geri qayıdıb yenə sahilə çıxırdı. Hər dəfə gələndə ağzını açır, orada gözləyən adam da onun ağzına bir daş qoyur, sonra da gedib təkrar üzürdü. Mən yanımdakılara: “Bu iki adam nə edirlər burada?” – dedim. “Davam et, davam et!” – dedilər. Yola davam etdik. Çox çirkin bir adamın yanına çatdıq. Adam odu yandırır və onun ətrafında dolanırdı. Mən yenə yoldaşlarıma səslənib: “Bu kimdir?” – deyə soruşdum. (Hər dəfə olduğu kimi, bu dəfə də sualıma cavab verməyib mənə): “Davam elə, davam elə!” – dedilər. Yola birlikdə davam etdik, hər cür bahar çiçəyi bəzənmiş yamyaşıl bir bostana girdik. Bostanın ortasında uzunboylu bir adam vardı, səmaya qədər uzanan başını güclə görürdüm. Onun ətrafında o qədər uşaq vardı ki, heç vaxt bu qədər uşaq görməmişdim. Mən: “Bu uzunboylu adam və uşaqlar kimdir?” – deyə sual etdim. Cavabında: “Gedək, gedək!” – dedilər. Getdik, nəhayət elə böyük və hündür bir ağacın yanına çatdıq ki, heç vaxt belə böyük və gözəl ağac görməmişdim. Məni bura gətirən yoldaşlarım: “Bu ağaca çıx!” – dedilər. Birlikdə çıxdıq və qızıl-gümüş kərpiclərlə tikilmiş bir şəhərə çatdıq. Şəhərin qapısına çatanda açılması üçün icazə istədik. Qapı açıldı və biz də içəri girdik. Bizi vücudunun yarısı olduqca gözəl, yarısı olduqca çirkin adamlar qarşıladı. Heç vaxt belə gözəllik və çirkinlik görməmişdim. Yol yoldaşım bu adamlara: “Gedin bu çaya girin,” – dedilər. Çay eninə axırdı və suyu saf süd kimi ağappaq idi. O qəribə görünüşlü adamlar gedib çaya girdilər. Çirkinlikdən əsər-əlamət qalmadı. Olduqca yaraşıqlı halda yanımıza qayıtdılar. Məni buralara gətirən yoldaşlarım: “Bura Ədn cənnətidir, bura da sənin məskənindir,” – deyə mənə müjdə verdilər. Başımı qaldırıb baxdım, bir də nə gördüm, ağ buluda bənzər bir köşk. “Bax bura da sənin yaşayacağın yerdir,” – dedilər. Mən onlara: “Allah sizi bütün arzularınıza çatdırsın. İzin verin, içəri girim,” – dedim”. Xeyr, indi deyil, amma bir gün mütləq ora girəcəksən,” – dedilər.

Məni aparan mələklərə: “Gecə boyunca qəribə şeylərlə rastlaşdım. Bütün bu gördüklərimi mənə izah edə bilərsinizmi?” – dedim. Onlar: “Yaxşı!” – deyib danışmağa başladılar, – başı daim daşla yarılan adam var ha, o, Quranı öyrəndiyi və əzbərlədiyi halda onun əmrlərinə əməl etməmiş və fərz namazın vaxtını yuxuda keçirmişdir.

Ovurdu, burnu və gözləri boynuna qədər dəmir qarmaqla yarılıb parçalanan adam da evdən erkən çıxıb ortalığı yalan və iftiralarla qarışdıran adamdır.

Sobaya bənzər binada gördüyün kişili-qadınlı çılpaq insanlar isə zinakar kişi və qadınlardır.

Qan kimi qırmızı sulu çayda üzən və ağzına daş qoyulan adam faiz yeyəndir.

Yanındakı odu daim alışdırıb ətrafında dolaşan çirkin görünüşlü varlıq Cəhənnəm keşikçisi Malikdir*.

Yamyaşıl bostanın ortasında duran uzun boylu adam İbrahim (ə.s.), ətrafındakı uşaqlar da İslam fitrəti ilə ölən günahsız və məsum balalardır”.

Bir səhabə  ayağa qalxaraq: “Ya Rəsulallah! Müşrik uşaqları da Həzrəti İbrahimin  ətrafında gəzən uşaqların arasında olacaq?” – deyə sual verdi. Allah Rəsulu (s.ə.s.): “Bəli, onlar da olacaq,” – deyə cavab verdi.

(Allah  Rəsulu (s.ə.s.) qaldığı yerdən davam edərək:) “Bədəninin yarısı gözəl, yarısı da çirkin olan adamlara gəldikdə isə onlar gözəl əməllərinə pis işlər qarışdıran günahkarlardır ki, Allah onları mərhəməti ilə bağışlamışdır”. [Buxari, Təbir 48]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ  أَنَّ النَّبِيَّ  قَالَ: «كَفَى بِالْمَرْءِ كَذِبًا أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ مَا سَمِعَ»

Əbu Hureyrə (r.a.)  Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql etmişdir:

“İnsanın hər eşitdiyini (araşdırmadan, dəqiqləşdirmədən) yerli-yersiz danışıb nəql etməsi ona yalan kimi kifayət edər”. [Müslim, Müqəddimə 5]

 عَنْ سَمُرَةَ  قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ : «مَنْ حَدَّثَ عَنّ۪ي بِحَد۪يثٍ يَرٰى أَنَّهُ كَذِبٌ فَهُوَ أَحَدُ الْكَاذِب۪ينَ»

Hz. Səmura (r.a.)  Allah Rəsulunun (s.ə.s.)  belə buyurduğunu nəql edir:

“Kim bir sözün (hədisin) yalan olduğunu bildiyi və ya təxmin etdiyi halda, mənə istinad edib rəvayət edərsə, (o hədisi uyduran adam və ya adamlarla birlikdə) yalançılardan biri olar”. [Müslim, Müqəddimə 9]

İzah: Bu hədisdə Allah Rəsulu (s.ə.s.) hədis rəvayət edənləri nəql etdikləri ilə bağlı diqqətli olmağa və araşdırma aparmağa yön­ləndirir. Hər eşitdiyi sözü – həqiqət olmadığını bildiyi və ya həqi­qət olmasından şübhələndiyi halda – Allah Rəsuluna (s.ə.s) istinad edib nəql edən adam hədisi uyduran və ya uyduranlar kimi günah  qazanmış olar. Bundan başqa, bu hədis 746 saylı hədis kimi, daha ümumi, mənada əldə etdiyimiz biliklərin təhqiq və təsdiq edilməsinin vacibliyinə də diqqət çəkir. Bu son iki (746, 747) hədis  birlikdə götürüldükdə xüsusilə KİV-də çalışan insanlara mühüm xəbərdarlıq məzmununu ehtiva edir.

 عَنْ أَب۪ي بَكْرَةَ  قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ : «أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ؟ قُلْنَا: بَلٰى يَا رَسُولَ اللّٰهِ. قَالَ: «اَلْإِشْرَاكُ بِاللّٰهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ» وَكَانَ مُتَّكِئًا فَجَلَسَ فَقَالَ: «أَلَا وَقَوْلُ الزُّورِ، وَشَهَادَةُ الزُّورِ» فَمَا زَالَ يُكَرِّرُهَا حَتّٰى قُلْنَا: لَيْتَهُ سَكَتَ.

Hz. Əbu Bəkir (r.a.) nəql edir:

“Peyğəmbərimiz (s.ə.s.): “Sizə ən böyük günahların nə olduğunu söyləyim?” – deyə soruşdu. Biz: “Şad olarıq, ya Rəsulallah!” – dedik. Belə buyurdu: “Allaha şərik qoşmaq və ata-anaya üsyan eləməkdir”. Bu vaxt Allah Rəsulu (s.ə.s.) bir yerə söykənmişdi. Sözünə davam etməzdən əvvəl qəddini düzəldib oturdu və: “Diqqətli olun, bir də yalan danışmaq və yalan yerə şahidlik etməkdir,” – dedi. Bu cümləni o qədər təkrar etdi ki, biz daha da hüznlənməsindən narahat olub öz-özümüzə: “Kaş ki sükut edəydi!” – deyə  fikirləşdik. [Buxari, Şəhadat 10; Müslim, İman 143]

 عَنْ سَمُرَةَ بْنِ جُنْدَبٍ  قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ : «لَا تَلَاعَنُوا بِلَعْنَةِ اللّٰهِ وَلَا بِغَضَبِهِ وَلَا بِالنَّارِ»

Səmura ibn Cundəb (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu rəvayət etmişdir:

“Bir-birinizə Allahın lənəti, qəzəbi və Cəhənnəm atəşi ilə lənət etməkdən (bəddua etməkdən) uzaq olun”. [Əbu Davud, Ədəb 45; Tirmizi, Birr 48]

 عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ  قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ : إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا لَعَنَ شَيْئًا صَعِدَتِ اللَّعْنَةُ إِلَى السَّمَاءِ فَتُغْلَقُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ دُونَهَا، ثُمَّ تَهْبِطُ إِلَى الْأَرْضِ فَتُغْلَقُ أَبْوَابُهَا دُونَهَا، ثُّمَّ تَأْخُذُ يَم۪ينًا وَشِمَالاً، فَإِذَا لَمْ تَجِدْ مَسَاغًا رَجَعَتْ إِلَى الَّذ۪ي لُعِنَ فَإِنْ كَانَ أَهْلاً لِذٰلِكَ وَإِلَّا رَجَعَتْ إِلٰى قَائِلِهَا»

Əbu Dərda (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“Qul bir şeyə lənət edəndə o lənət əvvəlcə səmaya qalxır. Ora girmək istəyir, lakin səmanın qapıları onun üzünə bağlanır. Ora girə bilməyəcəyini görüb bu dəfə yerə enir, lakin səma kimi dünyanın qapıları da onun üzünə bağlanır. Sonra sağa-sola baxır. Girməyə heç bir gədik tapa bilməsə, bu səfər lənət edilən adama yönəlir. Əgər lənət edilən adam, həqiqətən, o, lənətə layiqdirsə, ona yapışır, əks halda son ünvanı lənət edən olur”. [Əbu Davud, Ədəb 4]

 عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ  قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ : «سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ، وَقِتَالُهُ كُفْرٌ»

İbn Məsudun (r.a.) nəql etdiyinə görə, Allah Rəsulu (s.ə.s.) belə buyurmuşdur:

“Müsəlmanı söymək (sözlə rəncidə etmək, dəyərlərini əhəmiy­yətsiz saymaq) fisq əhlinin (fasiqlərin), onunla döyüşmək isə küfr əhlinin (kafirlərin) əməlidir”. [Buxari, İman 36; Müslim, İman 116]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ  أَنَّ رَسُولَ اللّٰه  قَالَ: «الْمُتَسَابَّانِ مَا قَالَا فَعَلَى الْبَاد۪ي مِنْهُمَا حَتّٰى يَعْتَدِيَ الْمَظْلُومُ»

Əbu Hureyrə (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.)  belə buyurduğunu rəvayət edir:

“Bir-birini söyərək təhqir edən iki adamın ağzından çıxan sözlərin günahı – nə qədər ki haqlı olan haqsızdan artıq şeylər deməyib, onu keçməyib – həqarətə birinci başlayan haqsız adama yazılır”. [Müslim, Birr 68]

 عَنْ عَبْدِ اللّٰهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ   قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ : «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُزَحْزَحَ عَنِ النَّارِ وَيُدْخَلَ الْجَنَّةَ فَلْتَأْتِهِ مَنِيَّتُهُ وَهُوَ يُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلْيَأْتِ إِلَى النَّاسِ الَّذ۪ي يُحِبُّ أَنْ يُؤْتٰى إِلَيْهِ»

Abdullah ibn Amr ibn əl-As (r.a.) Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql etmişdir:

“Kim Cəhənnəmdən uzaqlaşdırılıb Cənnətə girməyi arzulayırsa, ölüm mələyi (ruhunu almağa) gələndə onu Allah və axirətə inanmış olaraq hazır görsün. Bundan başqa, insanların onunla necə rəftar etməsini xoşlayırsa, insanlarla da o cür rəftar etsin”.

[Müslim, İmarə 46]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ  أَنَّ رَسُولَ اللّٰه  قَالَ: «تُفْتَحُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْإِثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَم۪يسِ فَيُغْفَرُ لِكُلِّ عَبْدٍ لَا يُشْرِكُ بِاللّٰهِ شَيْئًا، إِلَّا رَجُلاً كَانَتْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ أَخِيهِ شَحْنَاءُ فَيُقَالُ: أَنْظِرُوا هٰذَيْنِ حَتّٰى يَصْطَلِحَا،

أَنْظِرُوا هٰذَيْنِ حَتّٰى يَصْطَلِحَا»

Əbu Hureyrənin (r.a.) nəql etdiyinə görə, Allah Rəsulu (s.ə.s.) be­lə buyurmuşdur:

“Bazar ertəsi və cümə axşamı günləri Cənnət qapıları açılır. Din qardaşı ilə ədavəti olanlar istisna, Allaha şərik qoşmayan bütün qulların günahları bağışlanır. (Mələklərə o iki adam haqqında) Siz bu iki adamın əfvini bir-biri ilə barışana qədər gecikdirin, bəli, bəli, siz onların əfvini aralarını düzəldənə qədər təxirə salın,” – deyə fərman edilir”. [Müslim, Birr 34-36]