Mücahədə – Allah yolunda nəfislə mücadilə

وَالَّذ۪ينَ جَاهَدُوا ف۪ينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللّٰهَ لَمَعَ الْمُحْسِن۪ينَ

Bizim uğrumuzda, əlbəttə, cihad edənlərə müvəffəqiyyət yollarımızı göstərəcəyik. Şübhəsiz ki, Allah yaxşı əməllər edənlərlədir! {“Ənkəbut” surəsi, 29/ 69}

وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتّٰى يَأْتِيَكَ الْيَق۪ينُ

Sənə yəqin (ölüm) gələnədək Rəbbinə ibadət et! {“Hicr” surəsi, 15/99}

وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ اِلَيْهِ تَبْت۪يلاً

Rəbbinin uca adını zikr et və fanilərə bel bağlamaqdan qurtulub bütün varlığınla yalnız Ona yönəl.

{“Muzzəmmil” surəsi, 73/8}

فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ

Kim (dünyada) zərrə qədər yaxşı iş görmüşdürsə, onu (onun xeyrini) görəcəkdir (mükafatını alacaqdır). {“Zəlzələ” surəsi 99/ 7}

وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللّٰهِ هُوَ خَيْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا وَاسْتَغْفِرُوا اللّٰهَ إِنَّ اللّٰهَ غَفُورٌ رَح۪يمٌ

Özünüz üçün öncə (dünyada) nə yaxşı iş görsəniz, Allah dərgahında onun daha xeyirli və daha böyük mükafatı olduğunu görəcəksiniz. Allahdan əfv diləyin. Həqiqətən, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir! {“Muzzəmmil” surəsi, 73/20}

وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّٰهَ بِهِ عَل۪يمٌ

Sizin mallarınızdan (xeyir yolunda) nə verdiyinizi, şübhəsiz ki, Allah bilir! {“Bəqərə” surəsi, 2/273}

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «إِنَّ اللّٰهَ تَعَالٰى قَالَ: مَنْ عَادٰى ل۪ي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْد۪ي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ: وَمَا يَزَالُ عَبْد۪ي يَتَقَرَّبُ إِلٰىَّ بِالنَّوَافِلِ حَتّٰى أُحِبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذ۪ي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذ۪ي يُبْصِرُ بِهِ، وَيدَهُ الَّت۪ي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّت۪ي يَمْش۪ي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَن۪ي لَأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَن۪ي لَأُع۪يذَنَّهُ»

Əbu Hureyrə (r.a.) nəql edir:

“Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bir qüdsi hədisdə Allahın belə buyurduğunu bəyan etmişdi: “Kim mənim vəli (seçilmiş, xas) quluma düşmənçilik edərsə, Mən də ona hərb elan edərəm. Qulum fərz buyurduğum əməllərdən daha yaxşı heç bir vasitə ilə Mənə yaxınlaşa bilməz. Qulum (fərzlərdən əlavə etdiyi) nafilə ibadətlərlə Mənə yaxınlaşar və nəhayət, onu sevərəm. Onu sevəndə də onun eşidən qulağı, görən gözü, tutan əli və gəzən ayağı olaram (xülasə, o, birbaşa ilahi iradə istiqamətində eşidər, görər, tutar, və yeriyər). Belə bir qul Məndən bir şey diləyərsə, şübhəsiz, verərəm. Mənə pənah gətirərsə, onu hifz və himayə edərəm”. [Buxari, Riqaq 38]

 عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِيِّ ف۪يمَا يَرْو۪يهِ عَنْ رَبِّهِ قَالَ: «إِذَا تَقَرَّبَ الْعَبْدُ إِلَيَّ شِبْرًا تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعًا، وَإِذَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعًا تَقَرَّبْتُ مِنْهُ بَاعًا، وَإِذَا أَتَان۪ي يَمْش۪ي أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً»

Hz. Ənəs (r.a.) nəql edir:

“Allah Rəsulu (s.ə.s.) bir qüdsi hədisdə Allah-Təalanın belə buyurduğunu bildirmişdi: “Qulum Mənə bir qarış yaxınlaşarsa, Mən ona bir arşın yaxınlaşaram. Mənə bir arşın yaxınlaşarsa, Mən ona bir qulac yaxınlaşaram. Mənə doğru yeriyə-yeriyə gələrsə, Mən ona sarı qaçaraq gedərəm”. [Buxari, Tövhid 50]

 عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «نِعْمَتَانِ مَغْبُونٌ فِيهِمَا كَث۪يرٌ مِنَ النَّاسِ: اَلصِّحَّةُ وَالْفَرَاغُ»

İbn Abbas (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“İnsanların çoxu iki böyük nemətin qiymətini bilmir: sağlamlıq və boş vaxtın”. [Buxari, Riqaq 1]

 عَنْ عَائِشَةَ  أَنَّ النَّبِيَّ كَانَ يَقُومُ مِنَ اللَّيْلِ حَتّٰى تَتَفَطَّرَ قَدَمَاهُ، فَقُلْتُ لَهُ: لِمَ تَصْنَعُ هٰذَا يَا رَسُولَ اللّٰهِ وَقَدْ غَفَرَ اللّٰهُ لَكَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ؟ قَالَ: «أَفَلَا أُحِبُّ أَنْ أَكُونَ عَبْدًا شَكُورًا؟»

Həzrəti Aişə (r. anhə) nəql edir:

“Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) gecələr ayaqları şişənə qədər namaz qılardı. Ondan: “Ey Allahın Rəsulu, Allah Sənin keçmiş və gələcək günahlarını bağışladığı halda, niyə bu qədər ibadət edirsən?”– deyə soruşdum. Buyurdu ki,“Yəni mən çox şükür edən bir qul ol­mağı arzu etməyim?” [Buxari, Təhəccüd 6; Müslim, Sifət əl-Munafiqin 81]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ: «اَلْمُؤْمِنُ الْقَوِيُّ خَيْرٌ وَأَحَبُّ إِلَى اللّٰهِ مِنَ الْمُؤْمِنِ الضَّع۪يفِ، وَف۪ي كُلٍّ خَيْرٌ، اِحْرِصْ عَلٰى مَا يَنْفَعُكَ، وَاسْتَعِنْ بِاللّٰهِ وَلَا تَعْجِزْ، وَإِنْ أَصَابَكَ شَيْءٌ فَلَا تَقُلْ لَوْ أَنّ۪ي فَعَلْتُ كَانَ كَذَا وَكَذَا، وَلٰكِنْ قُلْ قَدَّرَ اللّٰهُ وَمَا شَاءَ فَعَلَ، فَإِنَّ ‘لَوْ’ تَفْتَحُ عَمَلَ الشَّيْطَانِ».

Əbu Hureyrə (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“Allah qatında hər iki mömin xeyirli olmaqla yanaşı, qüvvətli mömin zəif mömindən daha xeyirli və sevimlidir. Sən faydalı olanı əldə etməyə çalış. Allahdan kömək dilə və acizlik etmə. Başına bir iş gələndə də: “Əgər belə etsəydim, bu cür olmazdı!” demə. Sənin vəzifən: “Bu, Allahın təqdiridir (qismətidir), O dilədiyini edər!” deməkdir. Çünki “Əgər” ifadəsi şeytanın işinə qapı açar (şeytanın işinə yarayar)”. [Müslim, Qədər 34]

 عَنْ أَب۪ي هُرَيْرَةَ قَالَ أَنَّ رَسُولَ اللّٰهِ قَالَ: «حُجِبَتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ، وَحُجِبَتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ»

Əbu Hureyrə (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu nəql edir:

“Cəhənnəm şəhvətlərlə (nəfsin arzu və iştahasını qabardan şeylərlə), Cənnət isə məkruhlarla(nəfsin xoşlamadığı şeylərlə) əhatə edimişdir”. (Yəni nəfsin xoşuna gəlməsə də, Allahın əmrlərinə tabe olmaq, nəfsin xoşuna gəlsə də, qadağalarından çəkinmək Cəhənnəmdən qurtuluşun və Cənnətə getməyin ən əsas şərtidir.) [Buxari, Riqaq 28; Müslim, Cənnət 1]

 عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِيِّ  لَيْلَةً، فَأَطَالَ الْقِيَامَ حَتّٰى هَمَمْتُ بِأَمْرِ سُوءٍ قِيلَ وَمَا هَمَمْتَ بِهِ قَالَ هَمَمْتُ أَنْ أَجْلِسَ وَأَدَعَهُ.

İbn Məsud (r. a.) nəql edir:

“Bir gecə (təhəccüd vaxtı) Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) qıldırdığı namaza qoşuldum. Qiyamda o qədər dayandı (qiraəti uzun çəkdi) ki, az qala xoşagəlməz bir şey edəcəkdim.

İbn Məsuddan: “Nə edəcəkdin?” – deyə soruşdular. “Dözə bilməyib oturacaq və Onu tək qoyacaqdım”. [Buxari, Təhəccüd 9; Müslim, Salatul-Müsafirin 204]

 عَنْ أَنَسٍ عَنْ رَسُولِ اللّٰهِ قَالَ: «يَتْبَعُ الْمَيِّتَ ثَلَاثَةٌ: أَهْلُهُ وَمَالُهُ وَعَمَلُهُ، فَيَرْجِعُ اثْنَانِ وَيَبْقٰى وَاحِدٌ، يَرْجِعُ أَهْلُهُ وَمَالُهُ وَيَبْقٰى عَمَلُهُ»

Hz. Ənəs (r.a.) Allah Rəsulunun (s.ə.s.) belə buyurduğunu rəva­yət edir:

“Üç şey ölünü qəbrə qədər təqib edir: ailə üzvləri, malı və əməli. Bunların ikisi geri qayıdır, biri onunla qalır. Ailə üzvləri və malı geri qayıdır, əməli (mərhumla birlikdə) qalır”. [Buxari, Riqaq 42; Müslim, Zühd 5]

 عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ: «اَلْجَنَّةُ أَقْرَبُ إِلٰى أَحَدِكُمْ مِنْ شِرَاكِ نَعْلِهِ وَالنَّارُ مِثْلُ ذٰلِكَ»

İbn Məsud (r.a.) nəql edir:

“Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) belə buyurdu: “Cənnət sizə ayaqqabınızın bağından da yaxındır, Cəhənnəm də”. (Yəni iman, əməl, niyyət və ibadət sayəsində Cənnətin yolu açıldığı kimi,ehtiras və arzuların dalınca qaçanların da ayaqları yoldan azar və Cəhənnəmə gedərlər.) [Buxari, Riqaq 29]

 عَنْ أَب۪ي فِرَاسٍ رَب۪يعَةَ بْنِ كَعْبٍ اَلْأَسْلَمِيِّ خَادِمِ رَسُولِ اللّٰهِ  وَمِنْ أَهْلِ الصُّفَّةِ  قَالَ: كُنْتُ أَب۪يتُ مَعَ رَسُولِ اللّٰهِ ، فَآتِيهِ بِوَضُوئِهِ وَحَاجَتِهِ فَقَالَ: «سَلْنيِ» فَقُلْتُ: أَسْأَلُكَ مُرَافَقَتَكَ فِي الْجَنَّةِ. فَقَالَ: «أَوَ غَيْرَ ذٰلِكَ؟» قُلْتُ: هُوَ ذَاكَ. قَالَ: «فَأَعِنّ۪ي عَلٰى نَفْسِكَ بِكَثْرَةِ السُّجُودِ»

Allah Rəsulunun (s.ə.s.) xidmətçisi və Suffə əhlindən olan Əbu Faris Rabiə ibn Kəb əl-Əsləmi (r.a.) demişdir:

“Gecələri Allah Rəsulunun (s.ə.s.) yanında qalar, dəstəmaz suyunu aparar və digər ehtiyaclarını yerinə yetirərdim. Bir dəfə mənə: “Məndən nə istəyirsən, dilə!” – buyurdu. Mən: “Cənnətdə Səninlə birlikdə olmağı arzu edirəm,”– dedim.Allah Rəsulu (s.ə.s.): “Başqa bir şey istəmirsənmi?”– buyurdu.Mən:“Yeganə diləyim budur,” – dedim. Allah Rəsulu (s.ə.s.): “Onda çoxlu namaz qılıb səcdə etməklə bu işdə mənə yardım elə,”– buyurdu”. [Müslim, Salat 226]

 عَنْ أَنَسٍ قَالَ: غَابَ عَمّ۪ي أَنَسُ بْنُ النَّضْرِ عَنْ قِتَالِ بَدْرٍ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللّٰهِ غِبْتُ عَنْ أَوَّلِ قِتَالٍ قَاتَلْتَ الْمُشرِك۪ينَ لَئِنِ اللّٰهُ أَشْهَدَن۪ي قِتَالَ الْمُشْرِك۪ينَ لَيُرِيَنَّ اللّٰهُ مَا أَصْنَعُ، فَلَمَّا كَانَ يَوْمُ أُحُدٍ انْكَشَفَ الْمُسْلِمُونَ فَقَالَ: اَللَّهُمَّ أَعْتَذِرُ إِلَيْكَ مِمَّا صَنَعَ هَؤُلَاءِ يَعْنيِ أَصْحَابَهُ وَأَبْرَأُ إِلَيْكَ مِمَّا صَنَعَ هَؤُلَاءِ يَعْنِي الْمُشْرِك۪ينَ ثُمَّ تَقَدَّمَ فَاسْتَقْبَلَهُ سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ، فَقَالَ: يَا سَعْدَ بْنَ مُعَاذٍ اَلْجَنَّةُ وَرَبِّ الْكَعْبَةِ، إِنِّى أَجِدُ ر۪يحَهَا مِنْ دُونِ أُحُدٍ. قَالَ سَعْدٌ: فَمَا اسْتَطعْتُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ مَا صَنَعَ، قَالَ أَنَسٌ: فَوَجَدْنَا بِهِ بِضْعًا وَثَمَان۪ينَ ضَرْبَةً بِالسَّيْفِ، أَوْ طَعْنَةً بِرُمْحٍ، أَوْ رَمْيَةً بِسَهْمٍ وَوَجَدْنَاهُ قَدْ قُتِلَ وَمَثَّلَ بِهِ الْمُشْرِكُونَ فَمَا عَرَفَهُ أَحَدٌ إِلَّا أُخْتُهُ بِبَنَانِهِ. قَالَ أَنَسٌ: كُنَّا نَرَى أَوْ نَظُنُّ أنَّ هٰذِهِ الْآيَةَ نَزَلَتْ فِيهِ وَف۪ي أَشْبَاهِهِ [مِنَ المُؤْمِن۪ينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللّٰهَ عَلَيْهِ] إِلٰى آخِرِهَا.

Hz. Ənəs (r.a.) nəql edir:

“Əmim Ənəs ibn Nadr (r.a.) Bədr döyüşündə iştirak edə bil­məmişdi. Bunu heç cür özünə sığışdıra bilmir və deyirdi: “Ey Allahın Rəsulu, müşriklərlə ilk müharibədə iştirak edə bilmədim. Allah başqa bir döyüşdə müşriklərlə vuruşmağı mənə qismət edərsə, vay onların halına”. Sonra Uhud döyüşü baş verdi. Müsəlmanların cərgələri pozulanda Ənəs ibn Nadr dostlarını nəzərdə tutaraq: “Rəbbim, (bunların etdiyinə görə) Səndən üzr istəyirəm,” – dedi. Sonra müşrikləri qəsd edərək: “Bunların əməllərindən də Sənə sığınıram,” – deyib düşmənin üstünə şığıdı. O əsnada Sad ibn Muazla qarşılaşdı və: “Ey Sad! İstədiyim Cənnətdir. Kəbənin Rəbbinə and olsun ki, Uhudun yamaclarında Cənnətin qoxusunu hiss edirəm,”– dedi. Hz. Sad (hadisəni nəql edərkən): “Mən onun etdiyini edə bilmədim, ey Allahın Rəsulu!”– dedi.

Hz. Ənəs (r.a.) hadisənin ardını belə nəql edir: “Əmimi şəhid etmişdilər.Bədənində səksəndən çox qılınc, süngü və ox yarası vardı. Müşriklər ona müslə etmiş(öldürülənin qulaq və burunun kəsmişdi), vücudunu tanınmaz hala salmışdılar. Heç kim tanıya bilmədi. Ancaq bacısı barmaq uclarından tanıya bildi. Doğrusu, biz “Elə möminlər var ki, Allaha etdikləri əhdə sadiq olduqlarını isbat etdilər. Onların kimisi (bu yolda) şəhid olmuş, kimisi də (şəhidliyi) gözləyir. Onlar (verdikləri sözü) əsla dəyişməzlər” {Əhzab” surəsi, 33/23} ayəsinin əmim və onun kimi qəhrəman insanlar haqqında nazil olduğuna inanırıq”. [Buxari, Cihad 12; Müslim, İmarə 148]

   عَنْ أَب۪ي ذَرٍّ عَنِ النَّبِيِّ ف۪يمَا يَرْوِى عَنِ اللّٰهِ تَبَارَكَ وَتَعَالٰى أَنَّهُ قَالَ: «يَا عِبَاد۪ي إِنّ۪ي حَرَّمْتُ الظُّلْمَ عَلٰى نَفْس۪ي وَجَعَلْتُهُ بَيْنَكُمْ مُحَرَّمًا فَلَا تَظَالمَوُا، يَا عِبَاد۪ي كُلُّكُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَيْتُهُ، فَاسْتَهْدُون۪ي أَهْدِكُمْ، يَا عِبَاديِ كُلُّكُمْ جَائِعٌ إِلَّا مَنْ أَطْعَمْتُهُ، فَاسْتَطْعِمُون۪ي أُطْعِمْكُمْ، يَا عِبَاد۪ي كُلُّكُمْ عَارٍ إِلَّا مَنْ كَسَوْتُهُ فَاسْتَكْسُونيِ أَكْسُكُمْ، يَا عِبَاد۪ي إِنَّكُمْ تُخْطِئُونَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَأَنَا أَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَم۪يعًا، فَاسْتَغْفِرُونيِ أَغْفِرْ لَكُمْ، يَا عِبَاد۪ي إِنَّكُمْ لَنْ تَبْلُغُوا ضُرّ۪ي فَتَضُرُّونِي، وَلَنْ تَبْلُغُوا نَفْع۪ي فَتَنْفَعُونيِ، يَا عِبَاد۪ي لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ، وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ كَانُوا عَلٰى أَتْقَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْكُمْ مَا زَادَ ذٰلِكَ ف۪ي مُلْك۪ي شَيْئًا، يَا عِبَاد۪ي لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرََكُمْ وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ كَانُوا عَلٰى أَفْجَرِ قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْكُمْ مَا نَقَصَ ذٰلِكَ مِنْ مُلْك۪ي شَيْئًا، يَا عِبَاد۪ي لَوْ أَنَّ أَوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ وَإِنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ، قَامُوا ف۪ي صَع۪يدٍ وَاحِدٍ، فَسْأَلُون۪ي فَأَعْطَيْتُ كُلَّ إِنْسَانٍ مَسْأَلَتَهُ، مَا نَقَصَ ذٰلِكَ مِمَّا عِنْد۪ي إِلَّا كَمَا َيَنْقُصُ المِخْيَطُ إِذَا أُدْخِلَ البَحْرَ، يَا عِبَاد۪ي إِنَّمَا هِيَ أَعْمَالُكُمْ أُحْصِيهَا لَكُمْ، ثُمَّ أُوَفّ۪يكُمْ إِيَّاهَا، فَمَنْ وَجَدَ خَيْرًا فَلْيَحْمَدِ اللّٰهَ، وَمَنْ وَجَدَ غَيْرَ ذٰلِكَ فَلَا يَلُومَنَّ إِلاَّ نَفْسَهُ».

Əbu Zərrin (r.a.) nəql etdiyinə görə, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bir qüdsi hədisdə Allah-Təalanın belə buyurduğunu bildirmişdir:

“Qullarım! Mən zülm etməyi Özümə haram (qadağan) etdim. Onu sizin aranızda da haram etdim, bir-birinizə əsla zülm etməyin.

Qullarım! Mənim hidayət nəsib etdiyim qullar istisna,hamınız zəlalət içindəsiniz. Məndən hidayət diləyin ki, sizi hidayətə çatdırım.

Qullarım! Mənim ruzi verib doydurduğum bəndələr istisna, hamınız acsınız (möhtacsınız). Məndən ruzi istəyin ki, sizə ruzi verim.

Qullarım! Mənim (libas verib) geyindirdiyim bəndələrdən başqa hamınız libassızsınız. Məndən libas istəyin ki, sizə libas verim.

Qullarım!Siz gecə-gündüz günah işləməkdə, Mən də günahları bütünlüklə bağışlamaqdayam. Məndən əfv diləyin ki, sizi bağışlayım.

Qullarım! Mənə zərər vermək əlinizdən gəlməz.Mənə fayda verməyə onsuz da gücünüz çatmaz.

Qullarım! Gəlmiş və gələcək bütün insanlar və cinlər bir yerə yığışsa, ən təqvalı insanın qəlbinə və duyğusuna sahib olsa, bütün bunlar Mənim mülkümdə heç nə artmaz.

Qullarım! Yenə gəlmiş və gələcək bütün insanlar, cinlər bir yerə toplaşsa, ən günahkar bir insanın qəlbinə və duyğusuna sahib olsa, bütün bunlar Mənim mülkümdən heç nə azaltmaz.

Qullarım! Əgər gəlmiş və gələcək bütün insanlar, cinlər bir yerə yığışsa və Məndən bir şey diləsələr, Mən də hər kəsə istədiyini versəm, bütün bunlar Mənim mülkümdən heç nə – iynəni dənizə batırıb çıxarmaq qədər də azaltmaz.

Qullarım! Budur sizin əməlləriniz, onları sizin üçün qeyd edirəm. Sonra da sizə əməllərinizin əvəzini verəcəyəm. Kim (əməlinin) xeyrini görərsə, Allaha həmd etsin. Kim (əməlinin) xeyrini görə bilməsə, özündən başqasını əsla günahlandırmasın”. [Müslim, Birr 55]